Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Urwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa katika msikiti wa: Masjid Baitul ul Ateeq
Lahore – Pakistan
Mei, 5 2023
HOTUBA YA KWANZA: AYA AMBAYO UKIIFANYIA KAZI NI SAWA NA KUTEKELEZA DINI KIUKAMILIFU
Ninawausieni nyinyi pamoja na kuiusia nafsi yangu kumcha Mwenyezi Mungu, pamoja na kuwasisitizieni kuyasimamisha maisha yenu katika misingi ya Uchaji Mungu. Tambueni kuwa ucha Mungu ni mjumuiko wa mipango na mikakati kutoka kwa Mwenyezi Mungu yenye kumlinda mwanadamu. Mikakati anayopaswa kutekeleza katika maisha yake kwa ukamilifu ili apate kufanikiwa. Na ikiwa maisha ya yatatoka kwenye mipaka ya ucha Mungu, basi yatakuwa ni maisha yaliyojaa ufasiki, uhuni, ukafiri na ukandamizaji. Maisha ambayo matokeo yake ni kuangamizwa kwa mwanadamu. Misiba wanayopata watu kutokana na matendo yao wenyewe ni matokeo ya maisha bila ya ucha Mungu. Mwenyezi Mungu aliweka utaratibu huu mkamilifu ili kutukinga na siku hii ambayo hatuna pakukimbilia. Hasa, wale ambao Mwenyezi Mungu aliwapa mpango huu ili waweze kuishi maisha yenye ulinzi na kuendeleza mipango kwa ajili ya jamii nzima ya binadamu kuishi kwa usalama.
Sehemu moja ya maisha haya ni kufuata dini (Itteba-e-Deen). Hii ina maana kwamba mwanadamu hatakiwi kuyafanya maisha yake kuwa huru na asichukuliwe kuwa asiyewajibika kama wanyama.
Mwenyezi Mungu amemuumba mwanadamu, akaweka lengo na kwa ajili ya kupata lengo hilo mwongozo umepangwa. Mwongozo ni mkusanyiko wa vitendo, imani, sera. Ilani hii ni dini. Hapa pia Mwenyezi Mungu amewaamrisha watu wailinde dini yao. Ndani na nje ya uwepo wa mwanadamu kuna vichochezi vilivyopo ambavyo vinamwamsha mwanadamu kwa uasi. Mwanadamu kwa ujumla hujisalimisha kwa vipengele hivi vya upotofu hivyo basi kutoka nje ya uwanja wa utii. Hii ni hatua ambayo anaweka msingi wa uharibifu, hii ni mbali na kusudi. Anafurahia baadhi ya mambo maishani, anashibisha matamanio, matamanio lakini anapoteza akhera yake.
Imekuja katika sura al maida aya ya saba.
وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ {7}
“Na kumbukeni neema ya Mwenyezi Mungu iliyo juu yenu, na ahadi yake aliyo fungamana nanyi mlipo sema: Tumesikia na tumet’ii. Na mcheni Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mjuzi sana wa yaliyomo vifuani. (7)”
Nemat imetajwa katika hali ya jumla ambayo ina maana ya kukumbuka kila fadhila ambayo Mwenyezi Mungu amekupa. Jambo la pili la kukumbukwa ni ahadi uliyofanya na Mwenyezi Mungu na amechukua kiapo hicho kwako. Agano hilo ni kwamba tumesikiliza ujumbe wa Mungu, kuukubali na kuutii. Jipatie ulinzi wa Mwenyezi Mungu, hiyo ndiyo Taqwa na Mwenyezi Mungu anayajua yaliyofichika moyoni mwako.
Tumetaja mara kadhaa kuhusu Zikr ambayo sio usomaji wa mdomo na marudio ya majina ya Mwenyezi Mungu. Katika Quran au katika lugha Zikr sio kitendo cha ulimi. Ni tendo la moyo ambalo pia linamaanisha uwezo wa kupokea na kuelewa mambo. Zikr ni tendo la akili na moyo. Maana yake ni ukumbusho ambao haufanywi kwa ulimi bali upo akilini na moyoni. Akili na moyo ni majina mbalimbali ya uwezo wa mapokezi na uelewa kulingana na sifa fulani maalum.
Jinsi mwanadamu anavyosikiliza kwa masikio, anavyoona kwa macho vile vile anafikiri kwa akili na moyo. Anafikiri, anakumbuka na kukariri kwa akili na moyo. Chochote ambacho mwanadamu huhisi kupitia viungo vitano vya mwili huhamishiwa akilini moja kwa moja. Mfano wa hii ni kamera ambazo zinanasa tu picha lakini zinahifadhiwa kwenye kumbukumbu.
Kamera hizi zinatengenezwa kwa kuweka macho kama kumbukumbu. Chochote tunachoona, kusikiliza, kuonja, kunusa, kugusa vyote vinahamishwa akilini. Kuna sehemu mbili za kumbukumbu (Hafiza). Chochote unachohisi kupitia macho na masikio, baadhi huhamia kwenye Hafiza (kumbukumbu) na ni vile vitu ambavyo akili inaviainisha kuwa havina manufaa kwangu. Kwa hivyo inaingia kwenye kumbukumbu ya muda ambayo huweka tu vitu vipya ndani na wakati mambo mapya yanapokuja mambo ya zamani hutoka.
Kisha kuna kumbukumbu moja ya kudumu ambapo yale mambo unayokusudia kuwepo yamewekwa, lakini inabidi urudie tena na tena kama aya za Qur’ani. Ukiendelea kurudia basi zinabaki zimehifadhiwa vinginevyo zitaondoka. Kisha kuna mambo fulani ambayo hayamuingii Hafiza bali yanakaa ndani ya Zakira (ukumbusho).
Hii ni sehemu nyingine ya akili ambayo inahifadhi mambo muhimu ya kufanywa kwa utaratibu. Kama vile una mwaliko wa chakula cha jioni mahali fulani, ambacho unaweka katika Zakira. Hii ina maana kwamba unapaswa kuchukua hatua juu ya habari hii. Mambo ambayo unapaswa kuyafanyia kazi yamewekwa katika Zakira ambayo ni sehemu ya ukumbusho wa akili. Haya ni nia, maamuzi na mambo ambayo unapaswa kuyafanyia kazi kwa kila hali. Kitu ambacho unaweka katika Zakira ni pale mwanadamu anapofanya mipango ya kulifanyia kazi.
Katika aya hii Quran inasema weka fadhila zote za Allah katika Zakira (ukumbusho). Wakati fulani tunasema kwamba sikukumbuka. Fadhila zinapaswa kukumbukwa. Katika sauti ya aya na hasa Surah Maida inasonga kwenye muktadha maalum na somo muhimu ambalo ni Wilaya na Uimamu. Imam Baqir (a) anasema kwamba fadhila ambayo Mwenyezi Mungu amesisitiza kukumbuka ni Wilaya na Uimamu. Tuna Uimamu katika kumbukumbu zetu lakini si katika ukumbusho wetu.
Ikiwa vitu viko kwenye kumbukumbu tu basi sio ratiba ya vitendo ya mwanadamu kila siku. Tunapanga ratiba ya kila siku juu ya mambo ya kufanya siku hii. Wafanyakazi wana hili katika kumbukumbu lao la kuamka wakati huu, kisha kujiandaa kwa kuondoka ofisi, kwenda ofisi na kufanya vile na vile, basi kwa kurudi lazima nifanye mambo haya.
Tumeombwa kusoma au kumsomea Mwenyezi Mungu kwa mdomo.
Lakini Mwenyezi Mungu si somo la kusomewa la kuwekwa kwenye kumbukumbu ili uweze kuandika katika mitihani. Katika Quran somo la Mwenyezi Mungu liko katika ukumbusho. Tumeombwa kumdhukuru Mwenyezi Mungu na fadhila. Wilaya na Uimamu si mada za kukariri bali badala ya ukumbusho.
Uimamu ni kitu cha kukumbuka kila wakati. Aya inasema kumbukeni fadhila na ahadi mlizo fanya na Mwenyezi Mungu. Agano hili linapaswa kuwa malengo yetu katika ukumbusho. Agano moja muhimu ni la Ghadiir ambalo ni la Uimamu.
Agano hili lilichukuliwa mliposema tulilisikiliza na kulitii. Sio kile ulichosikiliza na kusahau au kukataa.
Basi je, tumeusikiliza ujumbe wa Ghadir na kuufanyia kazi? Mbali na taifa moja Waislamu wote wamesahau mfumo wa Uimamu. Ikiwa umesikiliza basi simamisha mfumo wa Uimamu. Ikiwa hujafanya hivyo basi umesikiliza na kukataa. Umemsikiliza Ghadir na kuanzisha demokrasia. Kuacha kukataa fadhila kunakuwa msingi wa dhambi na uasi.
Ikiwa tunaona kuna mamilioni ya fadhila ndani yako, uwepo na karibu nawe. Hatutambui hata mmoja. Tumefumba macho kwenye hili na jambo linalotusahaulisha fadhila ni Shahwat. Inaweza kuwa tamaa ya ngono, chakula, mali au mamlaka ambayo ina maana kwamba mwanadamu ni kipofu na hawezi kuona chochote.
Hawezi kuona fadhila zozote kutokana na tamaa na hivyo tunasahau maagano yetu. Mwenyezi Mungu anayajua yaliyomo ndani ya dhati ya moyo wako. Mwenyezi Mungu anajua mengi zaidi ya kile tunachoeleza au kusema. Tunaweza kuwa na madai yoyote katika ndimi zetu lakini Mwenyezi Mungu ana ujuzi wa kila kitu.
Aya inasema kumbukeni fadhila, ahadi na kisha mpate Taqwa kwani Mwenyezi Mungu anayajua yaliyomo moyoni mwako. Ikiwa tumeifanyia kazi aya yoyote basi hii ndiyo aya hiyo. Ikiwa tutafanya mambo haya matatu, tukapata Taqwa, tukakumbuka fadhila na maagano basi tutakuwa tumeifanyia kazi dini na Quran nzima. Hii mitatu ni misingi ambayo Mwenyezi Mungu ameiweka kwa ajili ya kuwaokoa wanadamu.
HOTUBA YA PILI:KUJIEPUSHA NA MAMBO YASIOKUWA NA FAIDA NI AINA YA UCHA MUNGU
- وقال عليه السلام : لاَ مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ، وَلاَ وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْب، وَلاَ عَقْلَ كَالتَّدْبِيرِ، وَلاَ كَرَمَ كَالتَّقْوَى، وَلاَ قَرين كَحُسنِ الخُلْقِ، وَلاَ مِيرَاثَ كَالاْدَبِ، وَلاَ قَائِدَ كَالتَّوْفِيقِ، وَلاَ تِجَارَةَ كَالْعَمَلِ الصَّالِحِ، وَلاَ رِبْحَ كَالثَّوَابِ، وَلاَ وَرَعَ كالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ، وَلاَ زُهْدَ كَالزُّهْدِ فِي الْحَرَامِ، ولاَ عِلْمَ كَالتَّفَكُّرِ، وَلاَ عِبَادَةَ كَأَدَاءِ الْفَرائِضِ، وَلاَ إِيمَانَ كَالْحَيَاءِ وَالصَّبْرِ، وَلاَ حَسَبَ كَالتَّوَاضُعِ، وَلاَ شَرَفَ كَالْعِلْمِ، وَلاَ مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِن مُشَاوَرَةٍ
Anasema Amirul muminin (a) katika semi nambari 113
“Hakuna mali yenye faida nyingi mfano wa akili, na hakuna upweke unaofarakanisha mfano wa majivuno, na hakuna akili iliyo bora mfano wa busara, na hakuna utukufu mfano wa ucha Mungu, na hakuna swahibu mfano wa hulka njema, na hakuna urithi bora mfano wa adabu, na hakuna mwongozo mfano maafikiano, na hakuna mavuno bora mfano wa thawabu, na hakuna biashara bora mfano wa amali njema, na hakuna utawa mfano wa kutojitosa katika unyenyezi, na hakuna kujizuia kuliko kuwa bora kama kujikinga na haramu, na hakuna elimu iliyokuwa bora mfano wa tafakuri, na hakuna ibada iliyo kuwa bora mfano wa kutekeleza wajibu, na hakuna imani mfano wa haya na uvumilivu, na hakuna mafanikio mfano wa unyenyekevu,na hakuna utukufu mfano wa elimu, na hakuna fahari mfano wa upole, na hakuna msaada thabiti kuegemewa mfano wa ushauri.”
Mjadala kuhusu Aql ni mpana sana katika Quran na mafundisho ya Ahlulbayt hatuna wasaa wa kuendelea zaidi ya yale tuliyoyasema katika hotuba zilizopita.
وَلاَ وَرَعَ كالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ
“Na hakuna utawa uliobora kama kusimama katika mambo tatanishi.”
Hizi ni kanuni za dhahabu ambazo Amirul Momineen (a.s) anaziweka kwa ajili ya maisha ya waumini. Ni katika Fitra ya wanadamu kufuata manufaa ya nafsi. Katika uumbaji wa wanadamu mwelekeo wake ni kuelekea manufaa na faida. Hii inaweza kuwa ya kupenda mali au ya kiroho. Kila tendo analofanya mwanadamu lina faida kwa nafsi yake.
Kuna tofauti kati ya faida na kusudi. Wakati fulani kusudi lenyewe ni la manufaa. Manufaa yana hakika ikiwa kusudi limefikiwa, lakini ikiwa macho yameelekezwa kwenye faida tu basi anaweza asifikie kusudi. Kama vile katika elimu unasoma ili kupata manufaa ya kidunia ambayo sio madhumuni ya elimu ambayo ni kupata elimu, utambuzi na kutafuta lengo la kuumbwa na kuelekea huko. Ikiwa mtu atapata maarifa kwa kusudi hili basi faida zitakuja na hiyo. Lakini kama leo kwa ujumla madhumuni ya elimu yameachwa na kukimbilia tu ni baada ya faida. Unapata digrii, mishahara, kazi, pensheni lakini kusudi la maisha limepotea. Ikiwa tutazingatia kusudi basi hakika utapata faida.
Katika Arabi Ribh ni ile faida inayokuja kupitia biashara. Faida zingine, faida zina majina tofauti. Ribh ni faida unayopata unapotoa na kuchukua kitu. Amirul Momineen (a.s) ndiye muongozaji kama unataka kupata Ribh basi faida bora zaidi ni malipo ya Mwenyezi Mungu. Katika taarifa ya mwisho ilikuwa ni kuhusu amali njema kama biashara bora zaidi.
Amali njema haiko wazi kwetu ambayo sisi daima tunaielewa kama baadhi ya kazi nzuri. Kama leo kila mtu anafanya mambo mazuri. Quran inasema wasipoambiwa tusifanye ufisadi wanasema tunafanya mambo mazuri. Ikiwa mwongozo hauko wazi basi rushwa pia inaonekana kama kazi nzuri.
Ikiwa unataka kufanya biashara bora basi ni Amale Saleh. Hili tutalieleza zaidi katika mihadhara yetu ya Tabeen. Ikiwa umefanya biashara basi nunua Amale Saleh. Faida inayotokana na kila biashara ni Ribh, ambayo ni malipo. Thawab inatoka kwa Swab ambayo inamaanisha kitu kinachoweza kugeuzwa. Kama kona moja inaweza kugeuzwa kuelekea kona yake nyingine. Katika istilahi chochote kinachorudi nyuma kwako ni Thawab. Ukifanya wema au ubaya na ukirudi nyuma basi ni Thawab.
Tunaweza kuona katika ulimwengu huu chochote mwanadamu anachofanya vivyo hivyo kinatokea naye. Thawab ya Akhera ni kila alichofanya mwanadamu hapa duniani ambacho kinamrudia mwanadamu huko akhera. Ni kitendo chako mwenyewe, kitu ambacho kinarudishwa nyuma kwako. Thawab sio fidia kutoka mahali pengine, ni sawa na kile ulichotoa kinarudishwa kwako. Mwenyezi Mungu ameuweka mfumo huu kwamba anarudisha kila anachofanya mwanadamu.
amali njema ndio biashara iliyo bora zaidi na malipo ni faida iliyo bora zaidi kwa sababu chochote unachofanya amali njema Mwenyezi Mungu anarudisha kila kitu na hakuna hata asilimia ndogo huhifadhiwa na Mwenyezi Mungu, badala yake anasema kinarudishwa mara mbili au hata mara mia saba. Hii ndiyo neema ya Mwenyezi Mungu anayoirudisha kwa mwanadamu kwa wingi.
Kwa hivyo hii ndio biashara bora ambayo tunapaswa kufanya. Katika biashara yetu ya sasa, tunatumia pesa na kununua kitu. Katika Amal Saleh Ribh ni chochote unachopata baada ya kutoa bidhaa zako. Huko amali njema unapata mtaji wako na faida mara nyingi.
Kisha baada ya haya Amirul Muminin (a.s) anasema
وَلاَ وَرَعَ كالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ
“Na hakuna utawa uliobora kama kusimama katika mambo tatanishi.”
Kuacha mambo yenye shaka, kuigiza ni Ucha Mungu bora. Taqwa ni kusimama mahali ambapo utapata madhara au hasara. Ucha Mungu ni zaidi ya hii ambapo unasimama kwenye vitu vile vile vile ambapo hakuna tishio lililothibitishwa. Ina maana usipoona tishio lolote kubwa lakini kuna shaka au si lazima mimi niende mbele vilevile basi kuacha hapo ni Ucha Mungu.
Ni sawa na kusema kitu kibaya ni jinai, kuacha jambo baya linapokuja akilini lakini huongei ni Taqwa, lakini linapokuja jambo ambalo halitakuwa kosa kuzungumza bali ni jambo lisilo faa; basi kujiepusha na kusema vile ni Ucha Mungu.
Tunatumia muda kwa mambo yasiyo na maana na kila mtu anajiingiza katika vitendo hivi visivyo na maana. Mtu anaye acha mambo ambayo hayana maana, bila shaka ataacha mambo ambayo ni hatari. Yule anayedumisha tahadhari ya ziada wakati hakuna tishio bila shaka ataacha wakati kuna tishio. Wakati hatujui kitu ni Halal au Haram, tunapaswa kuacha. Kusimama Haram ni Taqwa lakini kuacha bila ya kujali ni Ucha Mungu juu ya mambo yenye shaka.
Inapothibitishwa kitu kama Halal, na anajua kwamba mimi nahitaji Halal kiasi hiki tu yeye huchukua kile na kujiepusha na ziada, hii ni Ucha Mungu. Iwapo mtu atajiepusha na mambo kama hayo basi anabakia kulindwa na Haram. Mtu asipozungumza mambo yasiyo na maana, yenye kusudi, kuzungumza ili tu kuonyesha mtu wa chini.
Ipo Hadith, kwamba mazungumzo yanayochukiwa zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu ni MIRA, ambayo ni mabishano yale ambayo hayana faida yoyote, bali ni mabishano yanayofanywa ili tu kufungana midomo, ili kuonesha mmoja yuko chini kuliko mimi. Hili ni jambo baya zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu. Ni msiba wa wanachuoni; wananaswa na kuendelea kusema. Kazi yako ni kutoa ukweli, iwe wanaukubali au la. Niliulizwa kwamba wengine wanasema siamini Wilayat e Faqihi, nikawaambia jibu tu Nenda motoni.
Ikiwa umetoa hoja, ushahidi lakini ikiwa mtu haamini basi acha. Kwa nini unataka kuwa mahali pa ghadhabu ya Mwenyezi Mungu kwa kufanya Mira. Waumini pia sasa wana nguvu sawa na Mira kama wasomi. Wale wanaorukia ufisadi kwa kufumba macho ni Faasid, lakini mwenye kuacha mambo ya mashaka, yasiyo na faida ni Ucha Mungu. Ukitaka kufanya biashara basi fanya amali njema, ukitaka kupata faida basi Thawab na ukitaka Ucha Mungu basi achana na vitendo vya kutia shaka na visivyofaa.
