Hotuba ya Ijumaa – 22 Julai 2022
Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Orwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa: Msikiti wa Baitul Ateeq
Lahore – Pakistan
Hotuba ya 1: Sifa za kiongozi bora
Ninawausieni nyinyi pamoja na kuiusia nafsi yangu kumcha Mwenyezi Mungu, na nawasisitizieni kuyasimamisha maisha yenu katika misingi ya Uchaji Mungu (Taqwa).Tambueni kuwa ucha Mungu ni mjumuiko wa mipango na mikakati kutoka kwa Mwenyezi Mungu yenye kumlinda mwanadamu. Mikakati anayopaswa kutekeleza katika maisha yake ili apate kufanikiwa.
Na ikiwa maisha yatatoka kwenye mipaka ya ucha Mungu, basi yatakuwa ni maisha yaliyojaa ufasiki, uhuni, ukafiri na ukandamizaji, maisha ambayo matokeo yake ni kuangamizwa mwanadamu.
Na pia Maisha hayo yanakuwa yenye kukosa usalama duniani na akhera. Wakati wowote ule mwanadamu anapotelekeza uchamungu; iwe katika ngazi ya kibinafsi, kijamii, kijumuiya, au kisiasa.
Maisha yake huwa hatarini, na mfano wa wazi kwa kizazi hiki ni kizazi kilichopita ambacho kilikuwa vivi hivi tu na kiliaga dunia hii kikiishi maisha bila Uchaji Mungu. Hao wameondoka na hawawezi kufanya lolote kwa ajili ya msaada wetu au wao wenyewe, lakini kizazi cha sasa kinaweza kujilinda kutokana na uharibifu wote ambao vizazi vilivyopita vimepitia na vimeteseka.
Kwa hiyo kizazi kilichopita ni shahidi kwamba, bila ucha Mungu ubinadamu unaangamizwa hata kufikia binadamu kuwa wanyama, huku wanyama wakigeuka na kuwa binadamu.
Ili kutoka katika unyonge huu Mwenyezi Mungu amewasilisha mpango wa ucha Mungu katika jamii. Mpango ambao Iwapo jamii, jumuiya, taifa itaiacha na kufuata mipango mbadala kama vile mila za mababu, au njia za jamii nyingine maisha yao yatakuwa mhanga wa uharibifu.
Kizazi cha sasa na watu wanaoishi Pakistani wamefanya jaribio hili kwa kuendesha taifa kwa mila za mababu na pia kuelimisha, na kukuza jamii yao kwa kufuata mifumo ya magharibi.
Leo hii tunaweza kushuhudia ni jinsi gani wanyama hawa walivyokuja na kuwa hatari kwa taifa, jamii, na hata mazingira. na wamekuwa ndio asasi za ghadhabu zote kwa wananchi.
Iwapo umma utatelekeza swala zima la ucha Mungu basi natija yake watakithiri wapenda matamanio katika umma huo na mtu hatari zaidi mwenye tamaa mbaya zaidi ni yule mwenye kupenda uongozi. Tamaa hatari zaidi ni kupenda ukuu, uongozi, uraisi, na uwenyekiti.
Imamu Sajjad (a) anasema: dini ya umma huangamizwa pale wapenda uchu wa uongozi wanapoonekana ndani yao. Hasira hii imeshukia jamii ya Wapakistani, na kwa sasa taifa, jamii, jumuiya zote zinaangamizwa na hawa wapenda tamaa ya uongozi.
Na kwa kuwa sote tumejishughulisha na kutojali mambo mbalimbali yalivyo, hatuna uwezo wa kukadiria uharibifu ambao sote tunajiingiza kwayo.
Hadithi yenye nuru ya Imam Sajjad (a) ambayo tumekuwa tukiijadili ambapo Yeye (a) anasema unapomuona mtu ambaye anadhirisha mazuri, matendo yake ni mazuri, mazungumzo yake ni ya unyenyekevu, hujiweka chini katika uhusiano wake basi jihadhari naye usije kunaswa na mtu kama huyo.
Kwani watu wengi wenye mandhari mazuri ya nje si kwa sababu ya dhamiri zao nzuri kutoka ndani mwao bali ni kutokana na udhaifu, au uoga wa kufanya uhalifu ulioko mioyoni mwao, ingawa dhamirini mwao wanatamani kuiba, na kufanya uhalifu. Hivyo basi tunapaswa kuwa waangalifu juu ya watu kama hao.
Imamu (a) anasema: ni watu kama hao ambao hupamba mambo yao ya nje ili kuwanasa waumini wa kawaida ambao wananaswa nao kwa wepesi. Hii leo tunaweza kuona ni jinsi gani jamii nzima ya Wapakistani, kwa madhehebu yao yote, na mashirika yao yamenaswa na mitego hii ya watu wanaoonekana kuwa wema kwa nje ingawa kila wanapopata fursa ya kufanya Haramu wanarukia ndani yake lakini wanapoogopa kukamatwa wanajiepusha na Haram.
Kisha Imamu anasema hata kama haujawaona wakifanya Haramu kwa kujitenga basi pia usiwe mtegoni kwa sababu watu wengi wako hivi kwamba hawapendi mali bali wana matamanio ya mahusiano ya haramu na wasiokuwa maharimu wao.
Popote pale wanapomkuta mtu asiyekuwa maharimu kwao, iwe vyuoni, sehemu za kazi, au hata nje hawajizuii kuwatazama kwa macho ya matamanio na kuwa na matamanio ya uhusiano.
Ukiona mtu anajiepusha na hili pia, basi mtazame ni mwenye akili kiasi gani, na je akili anazo? Kwa sababu ni wengi ambao kutokana na upumbavu wao wanaonekana kuwa ni watu wema. Ilhali wema wao hautokani na akili zao bali ni kwa sababu ya upumbavu hawawezi kufanya vitendo vya Haramu. Kwa hivyo tathmini akili zao.
Ukiona akili zao pia zimekamilika, amepevuka basi pia jihadhari naye kwa sababu wengi hutumia akili katika njia isiyo sahihi. Kipimo cha mwisho ambacho Imam anasema kisikosekane ni kuona ikiwa huyu mnayoyafanya kiongozi wenu ana mapenzi, hamu ya uongozi.
Iwapo kuna mwelekeo japo mdogo kuelekea uongozi basi jihadhari naye kwani ni hatari kwa dini yenu. Hii ni kwa sababu wapo miongoni mwa wanadamu wanaojiepusha na ulimwengu kwa ajili ya ulimwengu.
Basi utahitaji kuona ikiwa anatamani, anafurahi, anafurahishwa na uongozi basi achana naye kwani ni hatari na unapaswa kukaa mbali na mtu huyu, mtu ambaye ana hamu ya uongozi.
Basi ni nani huyo ambaye kwa mujibu wa Ahlulbayt (a) tunapaswa kumfuata?
Kisha Imamu Sajjad (a) anasema, ukitaka kumtambua mtu bora, mkamilifu, mhitimu ambaye anaaminika basi mtu huyu mkubwa ni yule ambaye ameyaelekeza matamanio yake kwa amri za Mwenyezi Mungu.
Ameyapanga matamanio yake kwa kufuata maamrisho ya Mwenyezi Mungu. Nia yake inakwenda kwa amri za Mwenyezi Mungu. Unaposhuhudia haya kwa mtu ambaye ni mwanachuoni, mwenye akili, aliyepevuka basi tazama ikiwa ameweka nia yake, anatamani kwa maamrisho ya Mwenyezi Mungu.
Kisha sifa ya pili Imamu (a) anasema katika mtu huyu aliyebarikiwa ni kwamba anatumia uwezo wake wote, uwezo wake kwa ajili ya kutafuta radhi za Mwenyezi Mungu.
Mwenyezi Mungu amekipa kila kiumbe uwezo mwingi kwa mfano mimea, wanyama, viumbe vya asili vina aina mbalimbali za nguvu, na uwezo ndani mwao.
Uwezo ambao Mwenyezi Mungu ameugawanya ulimwenguni katika vitu mbalimbali ambavyo vimehifadhiwa na Mwenyezi Mungu ndani ya mwanadamu kama mbegu ya uwezo ambayo mwanadamu hutumia kujilea na kukua.
Kisha uwezo huu unahitaji kutumiwa na mwanadamu ili kujikimu kimaisha, na sisi sote tunao uwezo huo.
Wengine wana uwezo wa kusoma, wengine wana uwezo wa kuelewa, kufundisha, ujuzi wa kiufundi, uzoefu tunaoona ni wapi zinatumika. Mwenyezi Mungu ameweka uwezo wote huu ndani yetu lakini tumekuwa tukizembea katika matumizi ya uwezo mwingi, na baadhi yake tunautumia katika malengo yasiyo sahihi.
Sisi tunao uwezo wa kila aina ya kazi, na hakuna kitu duniani ambacho mwanadamu hawezi kukifanya ikiwa atatambua uwezo wake, bila kuupoteza na badala yake kuukuza.
Je uwezo ambao tunajua upo ndani mwetu tunautumia vipi? Wengine wana uwezo wa kupata pesa, lakini kutoka kwa nani, na je wanapata mapato yapi? Wengine wana ujuzi mzuri wa kuanzisha uhusiano, lakini je wanautumia vipi?
Kuna watu ambao wanatumia uwezo wao, elimu yao na ujuzi wao wote kwa ajili ya familia na kuboresha maisha yao ya kibinafsi pekee.
Imam Sajjad (a) anatuuliza je ni kwa nini uwezo huu ulitolewa na Mwenyezi Mungu? Je ni kwa ajili ya kumridhisha mkeo, marafiki, mahusiano, watawala, watu, wateja wako au badala yake Mwenyezi Mungu ametoa uwezo huu wote kwa ajili ya kumtumikia yeye. Uwezo wote huu mtu anapaswa kuutumia kwa ajili ya kutafuta radhi za Mwenyezi Mungu.
Iwapo atafanya jambo kwa ajili ya familia, jumuiya, jamii kwa ajili ya kujizolea radhi za Mwenyezi Mungu na si kwa ajili ya viumbe basi anakuwa ndiye mtu bora kwa mujibu wa kauli ya Imam anayefaa kwa kila kizazi, na ambaye anapaswa kufuatwa na kutiiwa. La ajabu ni licha ya maelekezo ya Imam Sajjad (a) kuwepo, sisi tumejitengenezea maadili yetu wenyewe.
Sote mashia na masunni tumemtenga Imam Sajjad (a) jinsi ambavyo alitumia muda mrefu wa Uimamu wake kwa kutengwa na kususiwa na wote.
Sio kwamba Imam alikuwa akijishughulisha na Dua na kuomboleza, kwani jukumu la Uimamu sio kufunza na kuomba Dua. Lakini Uimamu unafanywa kwa kuongoza Ummah. Ingawa, ni pindi tu Ummah utakapokuja kwake Imam ndipo yeye anaweza kufanya Uimamu. Imamu Sajjad (a) ana kauli yake yenye kusononesha katika Dua ambapo alieleza maumivu yake.
Anasema: “Ewe Mwenyezi Mungu! Mtu ambaye mwenza wake ni wewe haogopi kutengwa.”
Miezi, na hata miaka ingepita lakini hakuna mtu angerejea kwa Imamu. Anasema mimi siogopi kutengwa huku kwa sababu siko peke yangu wakati watu hawanijii, kwa sababu mimi ninaye Mwenyezi Mungu yeye ni rafiki, na swahiba wangu.
Tunavutiwa zaidi na mengine, mfano katika kila nyumba utawapata wanajadiliana kuhusu maswala ya nyumbani kwa wengine ingawa masuala, na mabishano yale yale, na ukosefu wa shukrani ule ule hupatikana katika nyumba zao wenyewe.
Ama kwa kweli Kizazi cha sasa kinapaswa kujiongelea wao tu. Ndiposa kila mara ninakiomba kizazi cha sasa kutokupotezea wakati na kisiwe mahakama kwa vizazi vilivyopita, kwani kesi zao hazijawasilishwa kwao, kwa hivyo kisipoteze wakati wake kwa kufuatilia mambo yao bali kijaribu kuelewa maswala yanayoikumba na kitafute suluhisho.
Imamu Sajjad (a) anaposema ukiwakuta watu mfano wa hao wenye kudhihirisha wema lakini wana matamanio ya uongozi basi jitenge nao, usia huu si kwa kizazi kilichopita bali ni kwa kizazi cha sasa.
Basi unapaswa kutumia vigezo hivi katika maisha yako, ili kutambua ni mtu yupi huyo ambaye tunapaswa kuepukana naye na ni yupi ambaye tunapaswa kumkubali kwani amelieleza hili waziwazi.
Kama vile ambavyo Rahbar (kiongozi wa jamuhuri ya kiislamu ya Iran) anavyosema “mimi si mwanadiplomasia bali mwanamapinduzi.” Hii ni kwa sababu mwanadiplomasia huwa hazungumzi kwa uwazi na anazungumzia mambo yenye maana mbili, hivyo anaweza kubadilisha msimamo wake wakati wowote ule na ndivyo elimu yao ilivyo.
Watendaji wa serikali pia hufundishwa mambo haya katika masomo yao ya jinsi ya kupotezq muda. Wanafundishwa kwamba wakati wa uamuzi unaoofika, leta mapendekezo mengine mapya kwa hiyo suala hilo linavutika. Kwa njia hii wanapoteza wakati. Wanadiplomasia pia wanaambiwa kwamba kamwe hupaswi kuainisha waziwazi ukweli na uongo.
Watasema kila wakati kwa kiwango fulani, kutoka kwa mtazamo mmoja hii inaweza kuwa kweli lakini lazima tuone vipimo vingine pia.
Rahbar anasema mimi ni mwanamapinduzi na ninazungumza mbele yako upende usipende. Mwanadiplomasia angesema weka nia njema juu ya kila mtu ambayo ingawa ni mafundisho ya Kiislamu lakini wakati huo huo tunafundishwa kutokuwa na imani na kila mtu. Kwanza fanya tathmini kwa kuzingatia vigezo vya kidini.
Hapa Imam Sajjad (A) anasema kwa uwazi kabisa ni nani wa kumuacha na nani amkubali. Hii ni kwa sababu Imam hafanywi kuwa Imamu kwa kura za watu, hachukui ada wala chochote kutoka kwa watu. Watu wanahitaji mwongozo, elimu, na uongozi wa Imam. Watu wanamhitaji Imamu na sio kwamba Imamu ni mhitaji wa watu.
Namna ambavyo Mwenyezi Mungu hahitajii viumbe badala yake viumbe vinamhitaji yeye. Nabii Nuh japo alikanushwa na watu, haikumuathiri Nuhu, na watu wakaadhibiwa. Watu waliwatenga na kuwaacha Maimamu lakini hili halikuwaathiri Maimamu badala yake watu wakawa ni wahanga wa Maimamu wa motoni.
Imam katika Hadith hii anasema msiwaamini watu wa namna hii ambao kwa nje yao ni wema, jiepusheni kutengeneza mali, na mahusiano ya haramu. Utawapata watu wana akili iliyokomaa yenye nguvu lakini wana hamu, na tamaa ya uongozi basi msipite karibu nao. Watu kama hao ni tishio kubwa kwa dini yenu kwani wataifanya dini yenu kuwa chombo cha uongozi wao.
Sasa tunapaswa kuona ni nani alikuwa na tamaa ya uongozi katika zama za Imam Sajjad (a) ikiwa kweli tumesoma historia. Wale wanaomsikiliza katika Majalis tu, wasemaji wao huwadhania waliokaa mbele zao ni wapumbavu. Je tunaweza kuona ni nani aliyekuwa na tamaa ya uongozi katika zama zake?
Ni nani aliye bora zaidi, au mwanadamu mkamilifu? Ni yule ambaye ameweka matamanio yake chini ya amri ya Mwenyezi Mungu na ametumia uwezo wake wote kwa ajili ya kutafuta radhi za Mwenyezi Mungu. Ni mtu ambaye anatanguliza udhalili katika njia ya Mwenyezi Mungu kuliko heshima kutoka kwa batili.
Anachagua matusi, fedheha katika njia ya Mwenyezi Mungu dhidi ya kupata hadhi, na heshima kutoka kwa watu. Watu wanaomhukumu, wanaomkosoa wanaona jambo hili kuwa bora kuliko kupata utu na uwongo. Yeye ndiye mtu anayejua kwamba majanga madogo, magumu ambayo humfika kama matokeo ya misimamo hii ni mafanikio ya milele.
Matatizo madogo ya leo anayokabiliana nayo kwenye njia ya Mwenyezi Mungu, kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, matatizo yanakuja na faraja ya milele kwake. Faraja hiyo ya milele isiyoisha wala kupungua.
Tunapaswa kuhesabu sifa za mtu bora, mkamilifu kama ilivyoorodheshwa na Imam Sajjad (a)
- Amekusudia kutekeleza kwa amri za Mwenyezi Mungu
- Ametumia uwezo wake wote katika kupata radhi za Mwenyezi Mungu
- Hupendelea kufedheheshwa katika njia ya Mwenyezi Mungu dhidi ya hadhi ipatikanayo kutokana na uwongo.
- Ana maono haya ambayo yanaonekana katika matendo yake, ambapo yeye hajali matatizo madogo madogo duniani kwa sababu anaelekea kwenye faraja na neema za milele.
- Pia anajua kwamba fadhila kubwa anazozipata kutokana na kufuata matamanio, au kutenda kwa amri za Baatil kutamletea moto, na adhabu ya Jahannam ambayo pia ni ya milele.
Sasa tathmini maisha ya mtu huyu na matendo yake mbalimbali. Nimetangulia kueleza kuwa kuna mjadala katika dini iwapo kiini cha dini ni imani au matendo.
Na kumesemwa ikiwa imani ni nzuri basi hakuna mtu atakayeangalia vitendo vyake na wasemaji wengi wakubwa wamewasilisha hii kama dini. Leo unapoona ukosefu wa matendo ya kidini kwa watu basi hii ni kutokana na mafundisho haya.
Dhidi yao., kulikuwa na watu wengine waliokuwa na imani hii kwamba kuwe na matendo pamoja na imani.
Lau watu wangewasoma Ahlulbayt (a) basi wangeliona kwamba wote wawili si sahihi. Muundo wa sera ya vitendo vya kidini ni maadili na sio vitendo. Dini imewekwa kwenye msingi wa maadili ambayo hukamilishwa kwa imani na matendo.
Msikiti huu una ukuta, lakini dari iko kwenye nguzo. Jengo limejengwa juu ya nguzo, jengo la kidini linawekwa kwenye nguzo ya maadili na kisha kukamilishwa na vitu vingine.
Imamu Sajjad (a) anasema kwamba usidanganywe na mtu ambaye matendo yake ni mazuri katika nyanja zote, ana akili nzuri vile vile lakini anatamani uongozi. Hii ni kutokuwa na maadili kwa hivyo inakataliwa.
Mwenye kuswali, kutoa Khums, kuswali Tahajjud, kuhiji, kutoa zaka anakataliwa na kutupwa nje ya dini ikiwa ana matamanio ya uongozi ndani yake.
Tunapoenda kununua nyumba, wanawake kwa ujumla wanaona kuta, uchoraji wa vyumba bali hawaoni msingi wa nyumba jinsi ulivyo na nguvu. Katika dini pia nyumba zinapojengwa na wakandarasi, basi watapamba dini kwa swala, zaka, sadaka lakini angalia kama maadili yao yamo ndani mwao au la.
Imamu Sajjad (a) anasema ukiwakuta watu watano kama hao, ambao wanatenda matendo mema yote, na hawana hamu ya umaarufu basi wafuate. Ikiwa ana sifa tano zilizotajwa basi yeye ndiye mtu bora na anayefaa.
Yeye ndiye kiongozi bora ambaye Imam Sajjad (a) anatupendekezea. Imam anasema (a) sasa shikamana naye, fuata njia zake na umfanye ni njia ya kumfikia mola wako.
Mtu kama huyu ni yule ambaye matakwa yake wala dua zake hazikataliwi na Mwenyezi Mungu hakatai maombi yake ingawa anapata matatizo.
Kuna Hadithi nyingi zinazo kiri Hadithi hii mfano katika juzuu ya 73 katika Biharul Anwar na pia katika vitabu vingine vya Hadithi riwaya hii ipo.
Ilikuwa ni wajibu wetu kuwasilisha suala hili kwa kuzingatia jinsi viongozi wa Pakistani wanavyozama katika ugonjwa huu. Na kwa kuwa Jamii ya Wapakistani ina watu kama hao ambao wanaangamiza taifa hili na kututia kwenye ghadhabu.
Tunapaswa kujiweka mbali nao na huu ndio uwongofu wa Ahlulbayt (a).
Wajibu wao ni kueneza tu na inabidi tukubali. Imam amefahamisha japo katika zama zake hakuna aliyekubali hili na watu walikwenda kwa wengine. Leo pia tunalia, tunamlilia Imam lakini hatuko tayari kukubali vigezo vyake vya kupata kiongozi
Hotuba ya 2: Moyo ni hifadhi ya Hekima
Kwa kusema no 108
وَ قَالَ عليه السلام: لَقَدْ عُلِّقَ بِنِيَاطِ هَذَا الْإِنْسَانِ بَضْعَةٌ هِيَ أَعْجَبُ مَا فِيهِ وَ ذَلِكَ الْقَلْبُ وَ ذَلِكَ أَنَّ لَهُ مَوَادَّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ أَضْدَاداً مِنْ خِلَافِهَا فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ وَ إِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَكَهُ الْحِرْصُ وَ إِنْ مَلَكَهُ الْيَأْسُ قَتَلَهُ الْأَسَفُ وَ إِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشْتَدَّ بِهِ الْغَيْظُ وَ إِنْ أَسْعَدَهُ الرِّضَى نَسِيَ التَّحَفُّظَ وَ إِنْ غَالَهُ الْخَوْفُ شَغَلَهُ الْحَذَرُ وَ إِنِ اتَّسَعَ لَهُ الْأَمْرُ اسْتَلَبَتْهُ الْغِرَّةُ وَ إِنْ أَفَادَ مَالًا أَطْغَاهُ الْغِنَى وَ إِنْ أَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ وَ إِنْ عَضَّتْهُ الْفَاقَةُ شَغَلَهُ الْبَلَاءُ وَ إِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ وَ إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلَّتْهُ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ إِلُّ إِفُّدَهُّ ِفْعَلَهُمْ فَكُلُّ
Amirul-mu’minin, amani iwe juu yake, amesema: Ndani ya mwanadamu kuna kipande cha nyama kilichounganishwa kwake na mshipa na ni kitu cha ajabu sana ndani yake. Nayo ni moyo. Ina akiba ya hekima na mambo yalio kinyume na hekima. Inapoona miale ya matumaini, shauku inaifedhehesha na shauku inapoongezeka, pupa inaiharibu.
Pindi inapopatwa na tamaa, huzuni huiua. hasira inapoongezeka ndani yake, ghadhabu kali huipata. Inapobarikiwa na raha, inasahau kuwa mwaangalifu. Inapopatwa na uoga, inakuwa isiyojali.
Amani ikienea pande zote, inakuwa yenye kupuuza. Inapopata mali, uhuru wa kutohitajia huiweka katika makosa. Inapopatwa na Matatizo, kukosa subira huifanya kuwa mnyenyekevu. inapokabiliwa na njaa, dhiki huipata.
Ikiwa njaa itaishambulia, udhaifu huifanya ikae chini. Ikiwa kula kwake kunaongezeka, uzito wa tumbo huumiza. Kwa hivyo, kila ufupi una madhara kwake na kila ziada ni madhara kwake.”
Kama tulivyosema hapo awali juu ya kiungo hiki cha moyo kilichotajwa kuwa ni msingi wa mitazamo ya mwanadamu. Na kama vile tulivyobainisha mwanadamu anavyofikiria kwamba anafikiria kupitia ubongo na maarifa, na imani yote iko kwenye ubongo.
Si kweli na kuwa hizi hazipo kwenye ubongo na akili halisi ni roho. Ubongo ni jina la chombo lenye uwezo fulani. Ni mfano wa jicho ambalo ni kiungo lakini kinachoona ni roho ambayo inakuambia nini cha kuona na nini sio. Umbile la Roho ni kwamba hauwezi kufanya chochote pasi na kutumia chombo. Jinsi ambavyo Malaika wanaweza kufanya kila kitu bila zana yoyote.
Kwani Mambo yasiyo ya kimaada/kiwiliwili hayahitaji chombo chochote kwa ajili ya mawasiliano bali nafsi ambayo si uhalisia wa kimaada inahitaji chombo.
Sawa na daktari, mhandisi, au fundi wote wanahitaji zana ili kutoa ujuzi wao ingawa talanta iko ndani yao. Nafsi inahitaji zana za kuona, kusikiliza, kufikiria, kuhisi. Akili haiko ndani ya ubongo, lakini iko ndani ya roho. Nafsi inapotaka kufikiria hutumia ubongo kama chombo.
Vile vile hisia zinapokuzwa ndani ya mwanadamu basi akili pia inafanya kazi chini ya nafsi. Wakati hisia mbalimbali kama furaha, huzuni, dhiki zinapoingia ndani ya mwanadamu unaweza kuhisi athari kwenye chombo cha moyo.
Hisia za mwanadamu huweka athari ya Qabz na Bast kwenye mwili wa mwanadamu. Qabz maana yake ni kitu ambacho kinabana na Bast ina maana ya kupanua. Hisia zinaweka athari kubwa kwa majimbo haya ya Qabz na Bast.
Unapokuwa na furaha damu huzunguka haraka na unapoogopa mzunguko wa damu hupungua. Kuna hisia ambazo huunda mwili na dhidi ya hizi ni hisia ambazo hupanuka na kustawi mwilini.
Kama unavyomwangalia mtu na kusema leo uso wako unaonekana kuwa na furaha sana au wakati mwingine tunasema kuwa uso wako umeanguka chini leo.
Mwili unaonyesha majibu kwa mujibu wa hisia za mwili. Wakati Amirul Momineen (a) anapotaja kuhusu kiungo cha moyo ni kwa sababu hisia za mwanadamu huakisiwa kwenye kiungo hiki.
Anasema kwamba ndani ya moyo huu maudhui mengi ya hekima (Hikmah) yanahifadhiwa ndani. Hikmah katika lugha ya Kiarabu maana yake ni mambo yale yenye maamuzi, yanayotenganisha ukweli na uwongo kwa uwazi kiasi kwamba hakuna nafasi iliyobaki kwa hoja yoyote.
Mwenyezi Mungu hajafanya dini ya kidiplomasia ambapo sisi tumeifanya dini iliyochanganyikiwa ambapo mtu anasema jambo na mtu jambo jingine. Mwenyezi Mungu ameifanya dini yenye maamuzi ambayo hapana nafasi kwa kitu kingine chochote. Serikali kwa Kiarabu inajulikana kama Hukumat na serikali inaposema jambo la kuamua.
Hakim ni mwenye kuchukua uamuzi. Hakimu pia anajulikana kama Hakim ambapo anafanya uamuzi wa maamuzi. Sio kama leo ambapo tuna mawakili, n.k., lakini katika Uislamu kesi huhukumiwa na yeye hufanya uamuzi wa mwisho.
Mwenyezi Mungu ameufanya moyo kuwa ni hazina ya hekima (Hikmah) na pia ameufanya moyo kuwa mahali pa mambo yaliyo kinyume na hekima. Kwa vile hatujaelimishwa kutoka Kitab na Hikmah badala yake tumejifunza kutoka kwa mfumo wa elimu ya Kiingereza. Kizazi cha leo nchini Pakistan kinakabiliwa na ugonjwa huu kwamba wako chini ya hali duni. Elimu yetu haianzii na Kitab na Hikmah hivyo baada ya elimu vilevile unyonge wetu haumaliziki.
Quran inasema “Yeye ndiye aliye mpeleka Mtume kwenye watu wasio jua kusoma, awasomee Aya zake na awatakase, na awafunze Kitabu na hekima, ijapo kuwa kabla ya haya walikuwa katika upotofu ulio dhaahiri.”
Tumeacha njia hii na kuwafuata Mabwana wa Uingereza. Mambo mawili ambayo Waingereza walifanya kwa bajeti ya serikali ni:
Moja kuunda dini na Gulam Ahmad Qadiani na pili ni kutengeneza mfumo wa elimu na Sir Syed Ahmad.
Tunawalaani Qadyani lakini hatumgusi huyu mwengine. Unaweza kuona jamii iliyoelimika ni unyonge kiasi gani uliyoko ndani yao? Hii ni kwa sababu Kitabu na Hekima hazipo katika mfumo wetu wa elimu. Kitab hapa haimaanishi usomaji wa Quran kwa sababu wengi wanasoma lakini bado wanadhalilishwa.
Neno “Kitab” katika lugha ya Kiarabu linabeba maana ya manifesto na sio marejeleo haya ya kitabu kilichounganishwa kwenye karatasi. Tunaweza kuona kwamba kusoma, kukariri na Tajweed havijamaliza unyonge.
Inamalizia kwa mafundisho ya Al-Kitab. Kuanzia pale Iqbal alipoisikiliza Quran na ikaingia moyoni mwake ni muujiza kwa sababu hakusoma katika Madrasa yoyote. Mafundisho ya Al Kitab na ya pili ni Hikmah ambayo humtoa mwanadamu kwenye fedheha.
Maswahaba wa Mitume hawakujua kusoma na kuandika lakini Mtume (s.a.w.w.) aliwapa mafundisho ya Kitabu na Hekima.
Hawakuwa na elimu bali walitoka katika fedheha lakini kizazi cha leo kimeelimika, kinajua kusoma na kuandika na kina shahada za digrii lakini hakijatoka hatua moja kutoka kwenye fedheha. Hii ni kwa sababu silabasi ya Kitabu na Hekima haijafundishwa kwao.
Moyo una sifa za hekima na unasifa kinyume chake pia. Wakati sifa aina zote mbili zinaweza kuingia moyoni basi tunahitaji kuwa waangalifu zaidi juu yake. Kinyume cha Hekima ni Himakat (upumbavu).
Kitu ambacho kiko wazi kabisa ni Hekima na kitu ambacho hakiko wazi ni Himakat (upumbavu).
Kisha baada ya haya Amirul-Muminin (a) anasimulia uhusiano uliopo baina ya sifa hizi. Kama vile sifa moja iingiapo ndani ya nafsi, basi sifa hiyo ina kizazi ambacho kitatokea na hakitoki kwa urahisi. Sifa hizi zina familia.
Imamu Sadiq (a) ametaja familia mbili; moja ya Aql (akili) na ya pili Jahl (ujinga). Kisha akataja sifa 55 za Aql na kisha kinyume chake 55 za ujinga. Amirul Momineen (a) anabainisha ni sifa gani inahusishwa na uhusiano gani mwingine.
Mahusiano haya yanapobainika ndipo tunaweza kuelewa kwamba ikiwa sifa hii ni kutoka katika familia hii ikiwa hata sifa moja kati yazo itaingia ndani ya moyo wangu basi itafungua njia kwa sifa zingine.
