Ilichukua siku 200 pekee tangu Patrice Lumumba alipotoa hotuba yake ya kwanza ya kuunga mkono uhuru wa Kongo hadi alipouawa kupitia njama za serikali ya Ubelgiji.
Kati ya Julai 30, 1960, Patrice Lumumba alipotoa hotuba yake ya kwanza ya epic kuunga mkono uhuru wa Kongo kutoka kwa ufalme wa kikoloni wa Ubelgiji, na Januari 17, 1961, alipozungumza maneno ya mwisho ya maisha yake, zilipita siku 200 pekee.
Katika muda huo mfupi, Lumumba aliibuka kuwa mmoja wa watu mashuhuri zaidi kwenye sayari: shujaa kwa watu wa Afrika lakini mhuni kwa ulimwengu wa Magharibi.
Akawa nyota inayong’aa miongoni mwa watu waliotaka kutoka katika utawala wa Magharibi, na kwa sababu hiyo, azimishwe haraka.
Mkoloni wa Ubelgiji Kongo
Mnamo 1900, karibu 90% ya bara la Ulaya lilikuwa chini ya ukoloni wa Ulaya. Kati ya ardhi hiyo yote, asilimia 11 ilikuwa mali ya Leopold wa Pili, Mfalme wa Ubelgiji wa wakati huo. “Kongo Huru” ilisimamiwa chini ya usimamizi wake binafsi, ambayo, bila shaka, ilileta manufaa mengi kwake. Inasemekana Leopold alikuwa akichimba madini ya Kongo na kuyauza katika soko la dunia kwa jina la kuwasaidia wenyeji.
Wakati huo, uvumbuzi wa tairi ya nyumatiki ulikuwa wa asili ili kuongeza mahitaji ya mpira duniani. Jimbo Huru la Kongo lilikuwa mojawapo ya vyanzo vikuu vya nyenzo hii wakati huo. Ili kukidhi kiasi hicho cha mahitaji, Leopold wa Pili alikuwa ameamua sehemu ambayo wenyeji walipaswa kulipa kama kodi.
Ikiwa wenyeji hawangeweza kulipa fungu walilotaka kama kodi, itikio kali lingewangoja: jeshi la kibinafsi la mfalme lingeingia, lichome moto nyumba zao, na kuwafyatulia risasi watu bila mpangilio. Ili kuthibitisha kwamba hawakupoteza risasi, askari wa jeshi la mfalme walipaswa kukata mkono wa kulia wa wafu na kuwapeleka kwa mfalme katika kikapu.
Upesi habari za uhalifu wa mfalme zilienea katika maeneo mengine. Ushahidi wa kuwatendea kinyama wenyeji wa Kongo ulisababisha hasira ya umma na mwisho wa utawala wake. Mnamo 1908, mfalme aliiuza nchi hii ya Kiafrika kwa serikali ya Ubelgiji, na kwa hivyo ardhi hii ikawa Kongo ya Ubelgiji.
Baada ya hapo, hali iliboresha kidogo. Mauaji ya kiholela ya wenyeji yalipungua na sheria ya ushuru ya mpira ilifutwa. Vita vya Kwanza vya Dunia na ukuaji wa uchumi wa miaka ya 1920 uliboresha hali ya nchi hii ya kikoloni. Mnamo 1925, mtu alizaliwa ambaye jina lake litarekodiwa milele katika historia ya nchi hii, bara la Afrika na ulimwengu.
Miaka ya mwanzo ya maisha ya Lumumba
Miaka ya Utotoni na ujana wa Lumumba haikuwa tofauti sana na wenzake, isipokuwa alikuwa na hamu ya kujifunza kila wakati.
Lumumba aliona elimu na kujifunza akiwa na umri wa miaka 20, alianza kufanya kazi kama mhasibu katika ofisi ya serikali.
Lumumba alihudhuria masomo ya usiku ili kuboresha Kifaransa chake na baada ya hapo alianza kusoma nyenzo na vitabu mbalimbali vya Kifaransa. Lumumba alikuwa na hamu kubwa ya kuwa wa tabaka la kati la weusi. Mnamo 1947, alihudhuria programu ya mafunzo ya miezi tisa katika Shule ya Posta. Alichaguliwa kama mwanafunzi wa heshima wa darasa hilo, ambalo lilimruhusu kufanya kazi katika ofisi ya posta ya jiji la Stanleyville, ambalo lilikuwa mji mkuu wa nchi hiyo ya kikoloni wakati huo.
Hii ndiyo sababu Lumumba aliweza kuchukua jina la utani “Ivole” (kwa Kifaransa kama mtu aliyebadilika au aliyeendelea) wakati huo. Wakati wa ukoloni, jina hili la utani lilipewa Waafrika ambao waliitwa “walibadilika” na kupitia elimu walifanikiwa kuwa mtu mwenye maadili na tabia za Uropa.
Wabelgiji walikuwa wamepiga marufuku kwa muda mrefu elimu ya juu kwa Wakongo, na badala yake waliwaruhusu mafunzo ya ufundi. Wenyeji wanaweza kuwa maseremala lakini si wasanifu majengo. Wanaweza kuwa madaktari wasaidizi lakini sio madaktari. Kwa hakika, serikali ya Ubelgiji ilikuwa imewaweka Wakongo wasiojua kusoma na kuandika kwa sababu hii, na kauli mbiu yao ilikuwa “Usiwe na wasomi ili usiwe na matatizo.”
Jambo la kushangaza ni kwamba watu wanaoitwa “waliobadilika” pia walikubali hali hii. Hata katikati ya miaka ya 1950, hakukuwa na mazungumzo ya uhuru kati yao. Lumumba pia alikuwa mmoja wa wafuasi wa maendeleo ya taratibu ya ukoloni na alikuwa mgumu kuwasifu Wabelgiji. Aliamini kuwa kasoro zozote katika mfumo wa kikoloni zilitokana tu na utekelezaji mbaya wa baadhi ya sera sahihi. Msimamo huu uliwafanya viongozi wa serikali ya kikoloni kumwamini.
Mwaka 1954 alitoa hotuba pamoja na Waziri wa Mambo ya Kikoloni wa Ubelgiji na mwaka 1955 pamoja na Mfalme wa Ubelgiji. Mwaka uliofuata, alikwenda katika ziara iliyofadhiliwa na serikali ya Ubelgiji na kikundi cha “waongofu”. Kila kitu kilikuwa kikimwendea sawa hadi alipokamatwa Julai 1956 kwa tuhuma za ubadhirifu. Alihukumiwa miaka miwili jela lakini akasamehewa na mfalme baada ya miezi 14. Baada ya hapo, aliondoka kwenda “Leopoldville” na akaingia kwenye uwanja wa siasa. Mnamo Oktoba 1957, alizindua “Harakati ya Kitaifa ya Kongo” na kikundi cha raia wa Kongo waliobadilishwa. Vuguvugu hili lilikuwa vuguvugu la wanamageuzi na lilidai “uhuru ndani ya muda muafaka”.
Hotuba isiyotarajiwa
Katika “Mkutano wa Wafrika” mjini Accra mnamo Desemba 1958, mabadiliko ya fikra ya Lumumba yalianza yalionekana. Katika mkutano huo, alikutana na wanasiasa, wanadiplomasia, wana vyama vya wafanyakazi, wasomi, viongozi wa kisiasa na wanamapinduzi kutoka nchi tofauti za Afrika.
Kuanzia kipindi hicho alijiwa na fikra za kuenzai na kuthamini Uafrika. Kuanzia hapo, Lumumba aligundua kuwa haiwezekani kupiga vita ukoloni na kupata uhuru kutoka kwa Ubelgiji katika siasa za Gangu. Tangu wakati huo, kauli mbiu ya Lumumba ikawa: Kifo kwa ukoloni! uhuru udumu.
Tarehe ya kujitangazia uhuru ilipangwa kuwa Julai 30, 1960, na kabla ya hapo uchaguzi mkuu ulifanyika mwezi Mei, ambapo Vuguvugu la Kitaifa la Kongo lilishinda na Lumumba kuwa Waziri Mkuu wa Kongo na Joseph Kasavubo akawa Rais wa nchi hiyo.
Haikuwa imepangwa kwamba Bw. Lumumba azungumze siku hiyo. Mfalme Baudouin na Rais Kasawubu pekee ndio waliopaswa kutoa hotuba.
Lakini maneno ya mfalme yalikuwa yamejaa mawazo ya kikoloni, na baada ya mfalme, rais alizungumza na kurudia kauli za mfalme kuunga mkono muungano kati ya Kongo na Ubelgiji. Kisha, kinyume na matarijio ya kila mtu, Lumumba alipanda kwenye jukwaa .. na kuongea maneno yenye kutia hamasa yakilenga kutangaza ujumbe wa kujitegemea na kusimama dhidi ya ukoloni sio tu kwa nchi ya Congo bali Afrika nzima kwa ujumla.
Maneno ya Lumumba yalimshtua kila mtu na kuwatia wasiwasi Wazungu. Lumumba aliendelea na hotuba yake na kusema kuwa uhuru wa Kongo ni hatua madhubuti kuelekea uhuru wa bara zima la Afrika.
Kuanzia wakati huo, Lumumba akawa mtu mashuhuri. Ubelgiji, kama mtawala wa zamani wa Kongo, na Merika, kama mchochezi mkuu wa Vita Baridi, walikuwa tayari kushirikiana na Kasavubu “mwenye wastani”, ambaye hakutofautiana na Magharibi katika suala kuu la uchumi. Kinyume chake, “Lumumba iliyokithiri” ilibidi iondolewe. Kwa upande wa madini muhimu kimkakati, Kongo ilikuwa na shaba, bati, cobalt, zinki, cadmium, germanium, manganese, fedha na dhahabu kwa wingi. Kwa kuongezea, nchi hii ilikuwa mmiliki wa vifaa ambavyo Amerika ilihitaji zaidi ya kitu kingine chochote, radiamu na urani. Hazina hizi zilipaswa kulindwa dhidi ya “watu hatari kama Lumumba”.
Kushtakiwa na hukumu ya kunyongwa
Septemba 5, Rais Kasavubu alitangaza kumuondoa Lumumba katika nafasi ya Waziri Mkuu. Kwa kujibu, Lumumba alimuondoa rais madarakani. Bunge lilikataa kuyatambua maamuzi hayo na kutaka suala hilo litatuliwe kwa njia ya amani. Rais na waziri mkuu walikuwa wamefikia mkanganyiko.
Kanali Joseph-Désiré Mobutu, mkuu wa majeshi ya Kongo, hatimaye alifanya mapinduzi, na kuwaondoa Kasavubu na Lumumba na kuanzisha serikali mpya ya mpito. Baadaye ilibainika kuwa Mobutu (akiungwa mkono na CIA) alimuunga mkono Kasavubu na kumpinga Lumumba. Waziri mkuu huyo wa zamani aliwekwa chini ya kifungo cha nyumbani chini ya uangalizi wa Umoja wa Mataifa.
Mnamo Novemba 27, Lumumba alitoroka. Mara tu habari hii ilipochapishwa, operesheni kubwa ya kumtafuta helikopta ilizinduliwa. Larry Devlin, mkuu wa kituo cha CIA nchini Kongo, alikuwa akiwasaidia Wakuu wa Pamoja wa Wafanyakazi kumtafuta Lumumba.
Hatimaye, mnamo Desemba 1, Lumumba alikamatwa na askari wa doria alipokuwa akivuka Mto Sankuru huko Lodi. Alipigwa risasi Januari 17, 1961 kwa msaada wa kimyakimya wa serikali ya Ubelgiji. Maneno yake ya mwisho kwa watu waliojaribu kumuua yalikuwa: “Sina la kuwaambia.” Mwili wa shujaa wa kupinga ukoloni wa Kongo ulizikwa katika kaburi lisilo na kina, na baadaye, mwili wake ulitolewa tena na kuzikwa mahali pengine.
Mwili wake ulitolewa tena na kuagwa kwa msumeno na kuyeyushwa kwa tindikali kwa amri ya kamishna wa polisi wa Ubelgiji aitwaye “Gerard Sotte” ili kutopatikana hata chembe ya mwili wake wala ushahidi wowote wa hatua ya serikali ya Ubelgiji kubaki.
Mapinduzi yaliyopelekea kupinduliwa kwa serikali ya Lumumba na kuuawa kikatili kwa Waziri Mkuu pamoja na wenzie wawili, Waziri wa Michezo na Vijana, Maurice Mpolo na Rais wa Seneti Joseph Okito Januari 17, 1961, yalitoa pigo kubwa kwa mapinduzi ya Afrika. . Kongo ikawa msingi wa kimkakati wa CIA na mapambano yake ya kumaliza mchakato wa uhuru wa Afrika Kusini, ambao hatimaye ulifikiwa katika miaka ya 1990.
Katika nusu ya kwanza ya karne ya 20, Amerika ilitumia uranium kutoka katika migodi ya Kongo kwa ajili ya kutengeneza mabomu ya atomiki yaliyotumiwa huko Hiroshima na Nagasaki na vilevile katika majaribio mengine ya nyuklia wakati wa miaka ya Vita Baridi.
