Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Urwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa katika msikiti wa: Masjid Baitul ul Ateeq
Lahore – Pakistan
Juni, 16 2023
HOTUBA YA KWANZA: FALSAFA YA KUTOA USHAHIDI WA KWELI
Ninawausieni nyinyi pamoja na kuiusia nafsi yangu kumcha Mwenyezi Mungu, pamoja na kuwasisitizieni kuyasimamisha maisha yenu katika misingi ya Uchaji Mungu. Tambueni kuwa ucha Mungu ni mjumuiko wa mipango na mikakati kutoka kwa Mwenyezi Mungu yenye kumlinda mwanadamu. Mikakati anayopaswa kutekeleza katika maisha yake kwa ukamilifu ili apate kufanikiwa. Na ikiwa maisha ya yatatoka kwenye mipaka ya ucha Mungu, basi yatakuwa ni maisha yaliyojaa ufasiki, uhuni, ukafiri na ukandamizaji. Maisha ambayo matokeo yake ni kuangamizwa kwa mwanadamu. Misiba wanayopata watu kutokana na matendo yao wenyewe ni matokeo ya maisha bila ya ucha Mungu. Mwenyezi Mungu aliweka utaratibu huu mkamilifu ili kutukinga na siku hii ambayo hatuna pakukimbilia. Hasa, wale ambao Mwenyezi Mungu aliwapa mpango huu ili waweze kuishi maisha yenye ulinzi na kuendeleza mipango kwa ajili ya jamii nzima ya binadamu kuishi kwa usalama.
Katika mizozo inayotokea baina ya waumini yanayosababishwa na miamala ya kibiashara au kitu kingine mwanadamu anapaswa kujipamba kwa Taqwa katika kukabili mizozo hiyo. kwa sababu hapa ndipo mwanadamu anahitaji ulinzi.
Katika Surah Maida, aya no 8
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ {8}
Enyi mlio amini! Kuweni wasimamizi madhubuti kwa ajili ya Mwenyezi Mungu mkitoa ushahidi kwa haki. Wala kuchukiana na watu kusikupelekeeni kutofanya uadilifu. Fanyeni uadilifu. Hivyo ndio kuwa karibu mno na ucha mungu. Na mcheni Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu anazo khabari za mnayo yatenda. (8)
Katika aya hii kanuni muhimu sana ya kuhifadhi Taqwa ya Mwenyezi Mungu imebainishwa. Sehemu hii ni ya mabishano ambapo mtu mwenyewe anahusika katika mzozo fulani au anakuwa shahidi wa mzozo wowote kama huo. Maisha ya wanadamu yamejaa migogoro ambayo Binadamu anapata hasara ya utu wake.
Inapokuja kushuhudia, Allah (s) husema utoke kwa wale miongoni mwa Qawamiyn. Ni wale wanaoinuka kwa nguvu kamili na usadikisho. Kuna wengine hawajali kutoa mashahidi kwani kwao si jambo kubwa. Ikiwa watatoa ushahidi basi pia ni sawa, ikiwa hawafanyi hivyo basi pia hawajaacha chochote kikubwa, au hata wakitoa ushahidi wa uwongo hawajali. Ikiwa utu wetu ni wa Kurani basi hii ni wajibu juu yetu. Kwa kuwa malezi yetu ni kwa taratibu za mababu ambazo zina msingi wake wa faida binafsi, kujipenda, maslahi binafsi au maslahi ya ndugu, jamii, kabila n.k. kwa hili. Sisi hujaribu kila wakati kupata watu kutoka kwa jamii yetu, dhehebu, kabila katika mikusanyiko, kufanya uhusiano. Katika mahusiano haya hakuna maslahi bado lakini ikiwa kuna manufaa fulani ya kibinafsi yanayohusika sisi daima tunatoa kipaumbele kwa jamaa zetu, ndugu katika madhehebu na jumuiya. Haya ndiyo malezi yetu. Ikibidi tutoe ushahidi basi pia tunatoa mashahidi kwa ajili ya jamaa na jamii zetu. Hizi ni kanuni zisizo za kibinadamu. Kama huko Jamea kuna wageni wengi na utakuza ukaribu na wale ambao ni wa eneo lako. Hizi sio adabu za kibinadamu ambazo unafanya urafiki au kutoa heshima kwa wale ambao ni wa mkoa au jamii yetu. Kanuni za jamii ya Qur’ani na jamii ya mababu za kitamaduni zote mbili ni tofauti.
Kanuni ya Qur’an ni kwamba ni wajibu kutoa ushahidi sahihi bila ya kujali kama ni kinyume au kwa kumpendelea nani. Shahidi ni kwa manufaa na uimarishaji wa mfumo. Tunajaribu kukimbia kutoka kwa hali kama hizi ili kubaki upande wowote. Hata hatumtaji mtoto ambaye amefanya makosa. Tumefanya utu wetu kubaki upande wowote juu ya uhalifu. Hata watoto hufunga macho yao na hawaoni. Hiki pia ni kitendo cha uhalifu kufumba macho kwani ni ushirikiano na uhalifu. Quran inasema ni lazima utoe ushahidi na sio pale tu unapoulizwa unafanya hivyo. Quran inasema kuwa Qawamiyn maana yake ni kuwa miongoni mwa wanao shuhudia zaidi, yaani usipoteze nafasi ya kuwa mashahidi. Kwa kuwa shahidi utawanufaisha wengine na kuwadhuru wengine lakini umesimama kuthibitisha ukweli.
Imekuja vilevile katika sura an Nisa
{ ۞يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَۚ إِن يَكُنۡ غَنِيًّا أَوۡ فَقِيرٗا فَٱللَّهُ أَوۡلَىٰ بِهِمَاۖ فَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلۡهَوَىٰٓ أَن تَعۡدِلُواْۚ وَإِن تَلۡوُۥٓاْ أَوۡ تُعۡرِضُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا }
[Surah An-Nisāʾ: 135]
Enyi mlio amini! Kuweni wenye kusimamisha uadilifu, mtowao ushahidi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, ijapo kuwa ni juu ya nafsi zenu, au wazazi wawili na jamaa zenu. Akiwa tajiri au masikini Mwenyezi Mungu anawastahikia zaidi. Basi msifuate matamanio, mkaacha kufanya uadilifu. Na mkiupotoa au mkajitenga nao basi Mwenyezi Mungu anajua vyema mnayo yatenda.
Mpangilio sawa upo katika aya hii. Hapa pia amri ni kuinuka kutoa ushahidi dhidi ya mtu yeyote, hata kama ni dhidi ya nafsi yako maana yake inakupa madhara. Iwapo itabidi utoe ushahidi dhidi ya wazazi ambao kwa ujumla watoto wangeona. Ikiwa wazazi wamekiuka haki za mtu fulani watoto wanapaswa kutoa ushahidi kwamba wamefanya hivyo. Ikiwa itabidi kutoa ushahidi dhidi ya jamaa zako basi pia kwa nguvu fanya hivyo. Usimwone kwa shahidi wako nani anafaidika akiwa masikini au tajiri, fanya hivyo kwa ajili ya Mwenyezi Mungu. Basi kwa uwazi usifuate matamanio yako kwa sababu hii hutokea pale mwanadamu anapoelekea kwa wale wanaojulikana na kuwapa kipaumbele apendavyo. Hata zaidi ya kushuhudia Quran inasema inabidi utende kwa misingi na sio kwenda kwa matamanio na mahusiano. Unapaswa kupata marafiki pia kwa kuzingatia kanuni. Kwa mfano katika mzozo A yuko upande wa kulia na B ni mdai wa uwongo. Tunajua kwamba A ni sahihi na alitoa ushahidi kwa ajili ya A. Sio kwamba umependelea A badala yake umeunga mkono haki. Umeipa kipaumbele haki na sio mtu. Mtu anapofuata ukweli basi haoni ni nani amesimama mbele iwe kutoka kwa familia yangu, jamii au madhehebu yangu. Tunapaswa kutoa ushahidi kila wakati kwa ukweli.
Tunachukua Quran mkononi na kutoa ushahidi kwa jamaa kwa uwongo ili kutoa faida kwa nafsi zetu. Mkikengeuka na hamtoi ushahidi basi Mwenyezi Mungu anakujuani. Tunakuwa wahalifu bure tu. Unajua nani amefanya uharibifu huu lakini unasema sijui. Wewe si mhalifu kwa maana umefanya hivyo, lakini kwa kusema sijui unahesabiwa kuwa mhalifu. Hapa bila kufanya uhalifu unakuwa mhalifu.
Ushahidi huu wa kutoa una jumla. Tumeambiwa kuwa shahidi maana yake ni kuongea tu mbele ya hakimu lakini kwa mujibu wa Quran haizuiliwi au kuzuiwa kuwa mahakamani. Mada ya mashahidi ni kubwa kwani mashahidi wanatoa nje ya mahakama pia. Mambo yanayofanywa zaidi nje ya mahakama ni katika hospitali, shule, mashirika n.k. Kama wale wanaotengeneza vyeti vya uongo kutoka kwa madaktari; pia ni shahidi. Daktari ama kwa kuchukua pesa au kwa sababu yoyote anaandika tu kwa niaba ya mgonjwa, ametoa ushahidi wa uwongo. Maeneo mengi tunatengeneza vyeti vya uongo ili kutatua matatizo yetu. Maofisini vilevile mtu asipokuja kazini, mwenzake anasema amekuja. Huyu ni shahidi wa uongo. Shule, vyuo na seminari hutoa digrii za usomi kwa uwongo. Amri ya vitendo hivyo ni sawa na shahidi. Kwa hili, jamii inateseka. Kuna hasara katika ukweli ambapo umekuwa kikwazo katika njia ya kuanzisha mfumo wa haki. Mtu akishuhudia dhidi yetu tunakuwa adui yake kwa uwongo. Mtu huyu anaheshimiwa sana. Faida ya pili ya kutoa ushahidi ni kwamba aliyestahiki haki yake aliipata lakini faida ya msingi ambayo ni falsafa ya kutoa ushahidi wa haki ni kwamba umechangia sehemu yako katika uanzishaji wa mfumo wa haki.
Katika aya ya Surah Maida jambo moja zaidi lililotajwa ni kwamba uadui na mtu usiwe msingi wakati wa kutoa ushahidi. Haipaswi kuwa kwamba mtu tunayempenda anatoa mashahidi wote kwa niaba yao ilhali kwa sababu ya uadui tunatoa ushahidi wa uwongo au hatutoi. Huu ni utamaduni wa mababu zetu. Quran inasema unapotakiwa kutoa ushahidi kwa ajili ya adui basi pia usijizuie kutoa ushahidi wala kutoa ushahidi wa uwongo. Umuhimu wa Kist na haki ni kwamba hata kama itamfaidi adui yako lazima utoe ushahidi. Hii ni kwa sababu faida kubwa imeelekea kwenye haki na wewe pia umekuwa miongoni mwa wale wanaoinuka kwa ajili ya kusimamisha uadilifu. Haitaandikwa ni wangapi waliofaidika na shahidi wako au kuteseka, lakini badala yake ingeandikwa kwamba ulikuwa miongoni mwa wale walioanzisha haki.
Kisha Taqwa na uadilifu vina uhusiano wa karibu na hii ndiyo Aya ya pekee ambapo uhusiano wa moja kwa moja kati ya haki na Taqwa unaanzishwa. Haki ikithibitika basi Taqwa itaimarika. Huu pia ni mjadala tofauti kuhusu uhusiano kati ya Taqwa na Uadilifu. Jinsi uadilifu unavyosaidia katika kusimamisha Taqwa.
HOTUBA YA PILI: WAUMINI WA KWELI NI WENYE HAYA NA SUBIRA
- وقال عليه السلام : لاَ مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ، وَلاَ وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْب، وَلاَ عَقْلَ كَالتَّدْبِيرِ، وَلاَ كَرَمَ كَالتَّقْوَى، وَلاَ قَرين كَحُسنِ الخُلْقِ، وَلاَ مِيرَاثَ كَالاْدَبِ، وَلاَ قَائِدَ كَالتَّوْفِيقِ، وَلاَ تِجَارَةَ كَالْعَمَلِ الصَّالِحِ، وَلاَ رِبْحَ كَالثَّوَابِ، وَلاَ وَرَعَ كالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ، وَلاَ زُهْدَ كَالزُّهْدِ فِي الْحَرَامِ، ولاَ عِلْمَ كَالتَّفَكُّرِ، وَلاَ عِبَادَةَ كَأَدَاءِ الْفَرائِضِ، وَلاَ إِيمَانَ كَالْحَيَاءِ وَالصَّبْرِ، وَلاَ حَسَبَ كَالتَّوَاضُعِ، وَلاَ شَرَفَ كَالْعِلْمِ، وَلاَ مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِن مُشَاوَرَةٍ
Anasema Amirul muminin (a) katika semi nambari 113
“Hakuna mali yenye faida nyingi mfano wa akili, na hakuna upweke unaofarakanisha mfano wa majivuno, na hakuna akili iliyo bora mfano wa busara, na hakuna utukufu mfano wa ucha Mungu, na hakuna swahibu mfano wa hulka njema, na hakuna urithi bora mfano wa adabu, na hakuna mwongozo mfano maafikiano, na hakuna mavuno bora mfano wa thawabu, na hakuna biashara bora mfano wa amali njema, na hakuna utawa mfano wa kutojitosa katika unyenyezi, na hakuna kujizuia kuliko kuwa bora kama kujikinga na haramu, na hakuna elimu iliyokuwa bora mfano wa tafakuri, na hakuna ibada iliyo kuwa bora mfano wa kutekeleza wajibu, na hakuna imani mfano wa haya na uvumilivu, na hakuna mafanikio mfano wa unyenyekevu,na hakuna utukufu mfano wa elimu, na hakuna fahari mfano wa upole, na hakuna msaada thabiti kuegemewa mfano wa ushauri.”
وَلاَ إِيمَانَ كَالْحَيَاءِ وَالصَّبْرِ
na hakuna imani mfano wa haya na uvumilivu,
Tuna picha zisizo wazi kuhusu Imaan (Imani) kama ilivyo kwa Mwenyezi Mungu, na tatizo liko katika ufahamu wetu. Vile vile inatumika kwa Imaan, ambayo inaelezwa ndivyoo sivyo zaidi na baadhi ya Wanachuoni. Ukweli wa imani lazima uwe rahisi kwani ndio msingi wa kwanza wa dini. Ni rahisi kuelewa na kutaja marejeleo yake ya lengo. Nilitaja mara ya mwisho na kurudia kuwa Eman inamaanisha kuridhika, kuamini na kujisikia salama juu yake. Jinsi tunavyoweka mambo fulani salama, salama na tunaridhika bila shaka yoyote kwamba tumeyalinda. Hii ndiyo imani inayowasilishwa kama kuridhika na kuridhika ni imani. Kitu ambacho kimekupa uhakika kwamba kitu kiko salama, salama una imani nacho. Qurani imeteremshwa kwa ajili ya kila mtu na sio kwa viumbe maalum. Wale wanaosema kuwa Quran imekuja kwa ajili ya Maasumin tu ni katika kuikanusha Quran maana yake Quran sio muongozo kwa kila mtu. Quran yenyewe imebainisha kuwa iko wazi, bila shaka na kwa kila mtu lakini bado tunasema haiwezekani kueleweka.
Msingi wa Quran ni imani na kama hatuelewi imani basi muundo mzima utakengeuka. Kitu kinachokuza ujasiri huu, uhakika na uhakika juu ya usalama wa kitu ni imani. Kama unavyoweka pikipiki zako, magari nje ya misikiti na umepumzika, umehakikishiwa kuwa wako salama. Uhakikisho huu umekuja kutokana na mipango iliyofanywa kwa ajili ya usalama na sisi. Hii inamaanisha kuwa una imani na mipango hiyo. Siku ya Ijumaa inakupasa kuondoka sehemu zote wakati wa swala. Kitu chochote kinachokinzana na sala ya Ijumaa kiachwe. Kwa hivyo mmefunga maduka yenu kwa ajili ya kuja kwenye swala ya Ijumaa mkiwa na uhakika kwamba meli zenu ziko salama. Kitu hicho ambacho kimekupa uhakika kuhusu usalama wa maduka yako ni kile ambacho una imani nacho. Kutosheka huku, faraja uliyo nayo juu ya usalama katika mambo yako ya kawaida ni imani. Mambo haya ambayo una imani nayo juu ya mambo ya kawaida hulinda mambo machache maishani mwako. Njia halisi ambayo kwayo unaweza kupata kila sehemu ya maisha yako ni dhati ya Mwenyezi Mungu. Unapaswa kuwa na imani kwa Mwenyezi Mungu kwamba atakulinda na mambo yako yote na amana hii inapaswa kuwa ya kivitendo ambapo unapokuwa na imani kwa Mwenyezi Mungu kwamba atayalinda mambo yako yote basi usiende kwingine.
Amirul Momineen (a) anasema marejeo bora zaidi ya shabaha ambayo ni njia za kupatikana ili kusimamisha Imani ni Haya (staha) na Sabr (uvumilivu). Tumetaja kuhusu Haya katika khutba ya mwisho ambapo inathibitishwa kwamba imani yote iko katika Haya (staha). Katika Hadith moja imetajwa kuwa Mwenyezi Mungu ameweka fadhila zote, sifa katika shina na jina la shina hilo ni Haya. Hii ina maana wakati Haya anapomuacha mwanadamu basi wema wote wa mwanadamu hupotea na mwanadamu anakuwa fisadi na katili. Shambulio la kwanza ambalo Shetani anafanya ni kwa Haya na baada ya kuvunja Haya Shetani anaondoka kwa sababu sasa kila sifa njema itamwacha mtu huyu.
Jambo la pili ambalo Amirul Muminin (a) analitaja ni Sabr ambalo halimaanishi kukaa kimya maana yake ni uvumilivu. Hii ina maana ya kubaki imara, imara katika kila hali ya wema, misiba, shida. Hii ni imani. Mwenyezi Mungu anasema tunapaswa kuleta imani kwa Mwenyezi Mungu, vitabu, Mitume, vitabu na akhera. Imani ambayo inamaanisha uaminifu, ujasiri, usalama inapochukua fomu ya Sabr ambayo ni uvumilivu basi hii ni imani. Hii ina maana wakati majaribio yanapofanywa kumtoa mwanadamu kutoka kwenye njia mwanadamu hubaki imara. Fadhila zote za kibinadamu zinategemea subira. Mwanadamu atapata kila kitu kupitia Sabr ambayo inamaanisha kubaki imara. Mwanadamu anapoondoka Sabr, anakimbia shamba, anabadilisha nia, habaki imara., anapoteza ujasiri, anakuwa mwoga na mwanadamu anakuwa amenyimwa kila fadhila nzuri hivyo kuwa asiyefaa katika maisha. Wale unaowaona wamefanikiwa katika maisha ya dunia, pia ni kwa sababu ya subira. Wanabaki imara kwenye magumu. Mtu akitaka kupata pesa ana magumu mengi hata kuliko mtu anayetaka kufanya utafiti. Mwanadamu anaweza kwenda mbele tu kwa kubaki imara kwenye njia yake. Unapokuwa na imani, ukitegemea dhati ya Mwenyezi Mungu basi umiliki Uhaya na udhihirishe Sabr. Hii ndiyo imani ya Amirul Momineen
(a). Ikiwa unamiliki Haya na Sabr basi wewe ni muumini wa Allah, Mtume, Maimamu na hasa wa Ali (a). Iwapo huna Sabr na Haya kisha ukadai kuwa wewe ni Muumini basi kwa mujibu wa Quran Mwenyezi Mungu anasema nyinyi si waumini, bali ni wadanganyifu wa imani. Hujakaribia hata kuwa muumini na unaweza kuwa Faasik, Fajir na imani inakuja kupitia hili.
Allah (s) atujaalie tupate kama ilivyoshuhudiwa na ilivyoelezwa na Amirul Muminin (a)
