Hotuba ya Ijumaa – 12th August 2022
Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Orwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa: Msikiti wa Baitul Ateeq
Lahore – Pakistan
Hotuba ya 1: UCHAJI MUNGU KIVITENDO HUPATIKANA KATIKA NIDHAMU YA NDOA
Ninawausieni nyinyi pamoja na kuiusia nafsi yangu kumcha Mwenyezi Mungu, na nawasisitizieni kuyasimamisha maisha yenu katika misingi ya Uchaji Mungu (Taqwa).
Tambueni kuwa ucha Mungu ni mjumuiko wa mipango na mikakati kutoka kwa Mwenyezi Mungu yenye kumlinda mwanadamu. Mikakati anayopaswa kutekeleza katika maisha yake ili apate kufanikiwa.
Na ikiwa maisha yatatoka kwenye mipaka ya ucha Mungu, basi yatakuwa ni maisha yaliyojaa ufasiki, uhuni, ukafiri na ukandamizaji, maisha ambayo matokeo yake ni kuangamizwa mwanadamu.
Uchaji Mungu katika istilahi ya kidini, na Quran, maana yake ni kujiwekea ulinzi katika maisha yako. Neno “taqiyya” pia, inatokana na sura hiyo hiyo yenye maana ya ulinzi wa dini.
Ulinzi wa maisha ni jambo ambalo linahitajika katika nyanja zote za maisha. Hivyo basi, mifumo ya ulinzi inapaswa kufika pale ambapo ulinzi unahitajika.
Kwa mfano Ikiwa tunataka kuulinda msikiti, basi tunahitaji kupeleka mfumo mzima wa usalama msikitini l, na hatuwezi kuulinda kutoka pahali pengine.
Na kwa msingi uo huo, Ikiwa mfumo wa ulinzi wa maisha, haupo katika maisha lakini badala yake umesalia katika vitabu, mihadhara, mitihani, au akilini tu; basi mfumo huu hauwezi kuokoa maisha ya mwanadamu.
Maisha ni ukweli wa msingi na popote maisha yapo tunahitaji kuyalinda.
Jambo la kwanza tulilolifanya ni kubadilisha maana ya Ucha Mungu kuwa woga na kujiepusha. Jambo la pili tulilofanya ni kutoa ucha Mungu kutoka katika maisha na kuigurisha kwenye akili, vitabu na mihadhara.
Ucha Mungu ukiwepo akilini tu, hauwezi kutoa manufaa yoyote kwenye maisha ya kila leo ya mwanadamu. Bali Unaweza tu kukufanya ufaulu katika mitihani. Yule asiyetekeleza Ucha Mungu katika maisha yake ya kila leo, basi ucha Mungu huo uliyopo akilini hauta mafaidi chochote.
Ikiwa ucha Mungu hautatekelezwa maishani basi vitendo vitakuwa vyenye kuendeshwa kwenye ufasiki na uovu na Kungekuwa na uvunjaji sheria mwingi manyumbani, kwenye biashara na katika shughuli mbali mbali. Iwapo ucha Mungu haupo katika maisha kimatendo, basi tutashuhudia uingizwaji wa maisha katika mfumo wa kuvuka mipaka.
Kizazi cha sasa kinapaswa kutathmini maisha yao ya vitendo bila ucha Mungu.
Maisha yanayoendelezwa bila ucha Mungu hayamaanishi kuwa ni matupu. Quran imewasilisha vitisho vya hatari vinavyomkabili mwanadamu na pia njia ya kulinda maisha yake ambayo ni ucha Mungu.
Katika mpango wa Ucha Mungu ambao ni mfumo ambao umeundwa na Mwenyezi Mungu. Amefanya sehemu moja katika mfumo huo, iwe ni sehemu inayohusiana na maisha ya familia ya mwanadamu, ambayo ni maisha ya ndoa.
Ndoa sio taaluma na ibada badala yake ni hitaji la mwanadamu na bila yake mwanamume hayuko salama, na hata familia na watu wengine hawako salama kutokana na uovu wa kukosekana kwake.
Mtu anapokosa swala hili anakuwa hatari zaidi kwa jamii, na maisha ya mwanadamu kuliko balaa nyingine yoyote. Kwa hiyo Mwenyezi Mungu ameifanya ndoa kuwa ni ngome iliyo salama ya maisha.
Ikiwa maisha yanakuja chini ya ngome hii yanakuwa salama na kisha maisha ya ndoa yenyewe yanahitaji ulinzi.
Quran imewasilisha suala hili kwa maelezo mazuri. Japo hatujachukulia mfumo huu wa maisha kwa umakini na kuubadilisha kuwa sheria fulani ili kuzitabikisha katika vitendo.
Ni kana kwamba unafundishwa sheria za udereva darasani kipindi ambacho hakuna barabara za kuendesha magari, kwa hiyo sheria hizo utawezaje kuzitekeleza? Ukisoma sheria za udereva katika maisha yote,na pia ukafaulu mitihani yako ya udereva halafu unategemea kuwa kaburini utailizwa, ” je unajua kuendesha gari?” Utasema ndiyo, lakini ukiulizwa “je ulishawahi kuendesha gari? Ungesema hapana kwa sababu hakukuwa na barabara ya magari. Kwa hivyo kwa kujifunza sheria za vitendo tu bila kutekeleza tutapewa tuzo.
Tuko chini ya udanganyifu huu kwamba tunaacha mifumo ya kiungu na kuifanya kuea vitabu vya kusoma lakini sio kutekeleza. Mfano mmojawapo, ni ule wa ndoa. Watu wengi, pindi wanapokaribia kuoa hurejea kwa baadhi ya wanachuoni ili kuuliza sheria fulani zinazohusiana na ndoa.
Ndoa ni mfumo mzuri wenye ufahamu ndani yake. Mahitaji ya kimwili, kiroho na kimaadili yanazingatiwa kwa ajili ya kutengeneza mfumo. Sheria zinakuja baada ya mfumo.
Katika Surah Baqarah, Aya ya 223 Mwenyezi Mungu anawasilisha Taqwa ya vitendo katika maisha ya ndoa. Muktadha wa aya unaanzia 221 na kuendelea hadi aya ya 242. Tunawasilisha aya moja hapa.
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلَاقُوهُ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ {223}
Wake zenu ni kama konde zenu. Basi ziendeeni konde zenu mpendavyo. Lakini jitangulizieni kheri nafsi zenu, na mcheni Mwenyezi Mungu, na jueni kuwa hakika nyinyi mtakutana naye. Na wape bishara njema Waumini.
Mkeo ni shamba lako kwa kuwa umemuoa, na unaweza kumwendea kwa ajili ya tendo la ndoa wakati wowote ule unapotaka, lakini kabla ya kufanya hivyo huwezi kumfanyia kitu chochote.
Ndoa ni hitaji muhimu ambayo pia ni wajibu isio na masharti ya mbeleni.
Sio kwamba watoto wanapobaleghe basi unaanza kuona ikiwa wana pesa au hawana, wana kazi, au wanamiliki nyumba n.k. Bali pindi Mvulana au msichana yeyote anapofikia umri wa kuolewa ni wajibu kwa mlezi wake kufanya utaratibu wa kumuoza jinsi ambavyo wanavyo utaratibu wa kukidhi mahitaji yao mengine.
Na wala Hawapaswi kuweka masharti kama vile hali ya nyumba si nzuri, au hawana kazi kwani vikwazo hivi ni vile ambavyo havijawekwa na Mwenyezi Mungu bali na waumini wenyewe waliovipachika katika dini ya Mwenyezi Mungu na masharti haya tumeyafanya kama njia ya kuwafisidi watoto wetu.
Kijana mmoja, mwanafunzi wa chuo kikuu, alikuja na kuwaambia wazazi wake kuwa anataka kuoa; lakini wazazi hawakumtilia maanani, eti kwa sababu ndugu zake wakubwa walikuwa hawajaolewa kwa vile wanasoma na walikuwa katika hali ya kukusanya njia za kujikimu kimaisha kwa hivyo hawataki kuolewa.
Basi ikawa kila alipozungumza na wazazi wake kuhusu suala hili wanarejelea ndugu na dada wakubwa.
Basi Nikamuuliza je imewahi kutokea wewe kulala mapema kabla kaka yako mkubwa? Alisema ndiyo. Hivi kwanini wazazi hawakuhoji kuwa inakuwaje wanakubali tusi hili kuwa mdogo analala kabla kaka mkubwa. Vile vile ulikuwa na njaa na ulikula chakula kabla ya kaka mkubwa. Wazazi hufanya mambo mengi ambayo kwayo wanatimiza uhitaji wa watoto wachanga zaidi kabla ya wakubwa wao.
Kwa hiyo hapa kwa kukidhi mahitaji mengine unawapa kipaumbele waliokuwa wadogo kiumri, lakini linapokuja suala la ndoa wanatengeneza kikwazo hiki. Huu ni ufisadi, kitendo cha kishetani na vita dhidi ya Mwenyezi Mungu. Waliotutangulia wametengeneza tatizo hili basi vijana wateseke?
Nimetaja hili kuwa ni dhihaka kwamba wale wazazi ambao hawaruhusu watoto kuolewa wanapaswa kuwakatisha tamaa baba na mama zao kabisa na wasiruhusu vijana hawa kukutana. Wamewaachia watoto wadogo kwa vyombo vya habari, ufisadi, na simu.
Huyu kijana hahitaji simu bali mwenzi wa maisha. Ni Sisi wenyewe tumejiletea matatizo katika njia safi ya Uimamu,na huu ndio mfumo wa mwanzo ambao Mwenyezi Mungu ameufanya ili maisha ya mwanadamu yawe na usahali lakini tumeuwekea vizuizi.
Ndoa ni mfumo bora wa ulinzi wa maisha kwa ujumla na basi unahitaji ulinzi kwa maisha ya ndoa pia. Ni mpangilio mzuri sana wa mpangilio wa mambo. Mwenyezi Mungu ameiunda idara hii ya ndoa ili maisha yawe maisha yenye nidhamu.
Hivyo tunapaswa kutambua kuwa Kuna nidhamu katika kila sehemu ya maisha. Japo Wazee wetu wameelekeza juhudi zote kuondoa nidhamu kutoka katika taasisi za kidini.
Tunachukulia utovu wa nidhamu kama njia ya mafanikio. Imam Khomeini (R.a) amesema kwamba hii si sahihi, kwamba unaweza kubaki utovu wa nidhamu.
Mfano Unapoona watu wanatumia maisha yao yote katika seminari za kidini sio kwa sababu silabasi ni ndefu sana, hii ni kwa sababu ya ukosefu wa nidhamu.
Ukiona chuo kikuu kozi ndefu zaidi ni miaka 5 ambapo mtu anaweza kuwa daktari, mhandisi na kuna utaalamu baada ya hapo. Lakini katika vyuo vya kidini mfumo hauishii popote.
Ikiwa tutaratibu basi mtaala wote wa elimu ya dini huja ndani ya miaka 5. Tulikuwa na nia hii na bado inabaki. Tumetengeneza mtaala kamili wa miaka 12 kwa utafiti na utaalam na hii inawezekana ikiwa kuna nidhamu.
Ikiwa kuna nidhamu katika matumizi na mapato, basi huu ni uchumi ambao unamaanisha kusawazisha. Dini imeweka mfumo kwa kila sehemu na nidhamu moja nzuri ambayo Mwenyezi Mungu ameifanya katika maisha ya ndoa.
Tunaposoma Nikah tunakuwa na wasiwasi juu ya yale mambo ambayo sio muhimu. Nidhamu ya ndoa imewasilishwa na Qur’an na kama hii inafunzwa kwa watoto kabla ya ndoa. Ikiwa wazazi watafuata nidhamu basi watoto hujifunza wenyewe.
Mahali fulani Quran inasema kwamba nyie ni mavazi kwa kila mmoja (mume na mke). Neno Mavazi (Libas) ina maana ya kufunika kitu. Ndiposa Nguo tunazovaa hazifai kuwa za kubana ili zisionyeshe sehemu fulani za mwili.
Watu wengine wana matumbo makubwa lakini wale ambao matumbo yao si makubwa; sehemu ya mwili inayoonekana zaidi ni matako na nguo hujaribu kusitiri sehemu hizo pekee.
Katika majira ya joto tunahisi joto zaidi kwa sababu ya mavazi ya kubana ambayo haziruhusu joto la mwili kutoka.
Wakati wa baridi unapoingia ndani ya mto unaona joto ndani, hii ni kwa sababu huhifadhi joto la mwili bila kuruhusu kuondoka. Unapaswa kuvaa mavazi huru na kwa heshima. Mavazi ambayo yanayofunika sehemu za mwili.
Suruali ya Jean si mavazi hata kama ni nene kwa kuwa yanadhihirisha miinuko ya mwili .
Mume na mke ni mavazi kwa kila mmoja na tumeeleza haya hapo awali katika hotuba jinsi wanavyovaa. Hii ina maana wanaficha kasoro za kila mmoja wao. Leo, mke na mume wako kinyume, ambapo wanatukana, wanasengenya kila mmoja.
Unakuta Mke humfanya mume kuwa uchi na kinyume chake ilhali badala yake mnapaswa kufichana kasoro zenu.
Nukta nyingine ni Harth (konde) iliyotajwa katika Aya. Inamaanisha kuwa mahitaji yako yote yapo kwenye shamba lako mwenyewe na hauitaji kuangalia mashamba ya wengine.
Baadhi ya watu waliofunga ndoa hukaa nje wakati wote na wakati wa mwisho usiku wanakuja kulala. Katika hali nyingi mke hakuwa na uwezo wa kutoa maisha yanayotakiwa na mwanaume na hakuweza kumvutia. Hii ina maana kwamba mke ana upungufu fulani kutokana na kwamba mwanamume amepata mvuto nje.
Wanahitajiana katika mambo mengi kwani mahusiano hayana kigugumizi. Kutosita huku ni kwa sababu ikiwa kila kitu kinapatikana kwa kila mmoja. Ikiwa wataendeleza urasmi wao kwa wao, basi maisha haya yatavurugwa na kuharibika, ambayo wote wawili hawajali.
Nimesema jambo hili kabla na tena narudia. Kwa wanaume kuna mvuto katika mwili wa mwanamke. Uumbaji wa mwanamume ni kwamba bila kujali mwanamke yuko katika hali gani, atavutiwa.
Lakini mwanamke hatavutiwa na mwanaume kama huyu. Ungekuwa na uzoefu mtaani, kama mwanamke asiye hijabu anapita kila mwanaume angeangalia. Lakini wanawake hawaangalii wanaume hivi.
Wanaangalia wanaume ambao wana gari nzuri, nyumba. Mvuto wa wanawake uko ndani ya uwepo wake mwenyewe na mwanaume pia ana mvuto kwa wanawake.
Ikiwa suala hili la saikolojia litafunguka kwamba kila mwanaume anaona kuwa ni wajibu kuwaangalia wanawake. Sio kwamba anafanya jambo la kushangaza kwani hili lipo ndani ya asili ya mwanadamu.
Lakini mwanamke hafikirii hii. ikiwa mwanamke yuko uchi wanaume wote wangependa kuona, lakini ikiwa kuna mwanamume aliye uchi; wanawake watageuza nyuso zao. Unapoliweka jambo hili akilini, basi inasaidia kuelewa mfumo ambao Quran imewasilisha. Wanawake ni tofauti katika suala la mvuto ikilinganishwa na wanaume.
Ukizingatia kipengele hiki basi mwelekeo huu wa Quran unaweza kueleweka kwa urahisi. Wanawake wanavutiwa na maduka, bidhaa lakini sio kwa muuza duka. Anapenda gari lakini sio dereva. Wale wasioamini mambo ni Popo basi waache na wasichoke.
Ukiona hii na Aya, ambayo kwayo wanawake hawakuambiwa wanaume ni mashamba yao. Kwao akili zao zipo madukani na vitu vingine. Lakini kwa wanadamu ukifungua moyo wao utakuta hii ndani. Ikiwa huu ni udhaifu au sifa ya mwanadamu ambayo sio mbaya ikiwa itadhibitiwa na kupangwa.
Sasa wanaume na wanawake wanapooana, basi sasa wanawake hawa waliopo ndani ya nyumba ya wanaume wanapaswa kujua kwamba ikiwa baada ya kuolewa hatatimiza haja ya mumewe, basi ataangalia ndani ya mashamba ya wengine.
Ikiwa anataka kumlinda mume wake asiangalie nje basi watengeneze mazingira ya nyumbani kwao. Unapata Wanawake wanabaki wachafu, na kutwa wamevaa nguo za jikoni lakini wanawake hao hao inapowabidi kutoka nje anavaa, na kujikwatua kwatu kwatu, kwa nini haendi nje akiwa amevalia mavazi ya nyumbani? Anataka watu wafurahie, lakini kwa kweli mtu huyu unayeishi naye ndiye mkulima na unapaswa uwe tayari kwa ajili yake. Kwani kadiri watu wa nje wanavyochukizwa na wewe ni bora zaidi.
Quran inawaamrisha wake za Mtume wasivae vizuri na wasiregeze sauti zao, akaingia tamaa mwenye maradhi katika moyo wake kwa ajili ya sauti nzuri, na mkaseme kwa sauti ya juu na mtu mgeni.
Lakini utapata Mwanamume akipiga simu, mke hujibu na kuongea naye kwa muda mrefu. Ilhali anaweza kusema tu hayupo, piga simu baadaye. Badala yake akianza kusema kama kaka, wewe ni nani, unafanya nini, wacha nimpe mume wangu nambari, basi hii haitakoma. Usimfanye mumeo akakatishwe tamaa na wewe.
Ikiwa wanawake watafanya haya yote basi wanaume wangewafanyia kila kitu. Mwanamke anapaswa kufanya mambo ambayo hatamzuia mwanamume asiangalie konde za wengine. Inapaswa kuwa kinyume kwamba mwanadamu aseme shamba langu lina matunda matamu kisha mengine.
Iwapo mwanadamu ataharibu shamba lake basi watu wasiowajua watapalilia mashamba hayo na kukuangamiza wewe, familia, maadili na mazingira. Wakati wowote kunapokuwa na mwanaume mwingine katika akili ya mwanamke, uharibifu wa familia huanza.
Mwanadamu hatakiwi kumruhusu mtu yeyote kuingia ndani ya shamba kwa namna ambayo kilimo hiki hakipaswi kumkubali mtu yeyote. Wanapaswa kujua aina zote za haki na kuzitimiza.
Huu ufisadi uliopo ndani ya nyumba zetu ni wa kutisha na hakuna anayeuzungumzia japo kila mtu anajiingiza katika hili. Quran inatuamrisha:
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلَاقُوهُ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ {223}
Wake zenu ni kama konde zenu. Basi ziendeeni konde zenu mpendavyo. Lakini jitangulizieni kheri nafsi zenu, na mcheni Mwenyezi Mungu, na jueni kuwa hakika nyinyi mtakutana naye. Na wape bishara njema Waumini.
Quran inasema hivi konde hili ambalo ni uhusiano wa ndoa ni njia ya ulinzi na kupata Taqwa katika hili. Huu ndio uwanja wa vitendo wa Taqwa.
Inabidi upande Taqwa katika shamba hili ili watoto wanaozaliwa wawe ni wacha Mungu.lakini ni pale tu Mume na mke wote kama watalindwa, basi watoto watakuwa salama kwa Fitra. Huu ndio muongozo wa Qur’an ambao tunapaswa kuutumia kivitendo katika maisha yetu.
Hotuba ya 2: CHANZO CHA HUZUNI NI KUKATA TAMAA
Hekima nambari 108
وَ قَالَ عليه السلام: لَقَدْ عُلِّقَ بِنِيَاطِ هَذَا الْإِنْسَانِ بَضْعَةٌ هِيَ أَعْجَبُ مَا فِيهِ وَ ذَلِكَ الْقَلْبُ وَ ذَلِكَ أَنَّ لَهُ مَوَادَّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ أَضْدَاداً مِنْ خِلَافِهَا فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ وَ إِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَكَهُ الْحِرْصُ وَ إِنْ مَلَكَهُ الْيَأْسُ قَتَلَهُ الْأَسَفُ وَ إِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشْتَدَّ بِهِ الْغَيْظُ وَ إِنْ أَسْعَدَهُ الرِّضَى نَسِيَ التَّحَفُّظَ وَ إِنْ غَالَهُ الْخَوْفُ شَغَلَهُ الْحَذَرُ وَ إِنِ اتَّسَعَ لَهُ الْأَمْرُ اسْتَلَبَتْهُ الْغِرَّةُ وَ إِنْ أَفَادَ مَالًا أَطْغَاهُ الْغِنَى وَ إِنْ أَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ وَ إِنْ عَضَّتْهُ الْفَاقَةُ شَغَلَهُ الْبَلَاءُ وَ إِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ وَ إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلَّتْهُ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ إِلُّ إِفُّدَهُّ ِفْعَلَهُمْ فَكُلُّ
Amirul-mu’minin, amani iwe juu yake, amesema: Ndani mwa mwanadamu mna kipande cha nyama kilichounganishwa kwake kwa mshipa, na kipande hicho ndicho kitu cha ajabu zaidi kilichomo ndani mwili wake; nacho ni moyo. Ndanimwe mna akiba ya hekima na mambo yalio kinyume na hekima pia.
Kinapoona miale ya matumaini, shauku inakifedhehesha na shauku inapoongezeka, pupa inakiharibu. Pindi kinapopatwa na tamaa, huzuni huiua. hasira inapoongezeka ndani yake, ghadhabu kali huipata. Kinapobarikiwa na raha, kinasahau kuwa mwaangalifu. Kinapopatwa na uoga, kinakuwa kisichojali. Amani ikienea pande zote, kinakuwa chenye kupuuza.
Kinapopata mali, uhuru wa kutohitajia hukiweka katika makosa. KInapopatwa na Matatizo, ukosefu wa subira hukifanya kuwa kiyenyekevu. Kinapokabiliwa na njaa, hupatwa na dhiki , Ikiwa njaa itakishambulia, udhaifu hukifanya kikae chini. Ikiwa kula kwake kunaongezeka, uzito wa tumbo hukiumiza. Kwa hivyo, kila kichache kina madhara kwake na kila ziada ni madhara kwake.”
Kukata tamaa ni hali ya huzuni, na ni pale ambapo mwanadamu huacha matumaini yote na kuwa na uhakika kwamba hatakipata anachokitamani ilhali hiki ni kitu ambacho anakihitaji sana.
Kukata tamaa (yaas) kwa kitu ambacho unakitamani sana lakini una uhakika kuwa hutakipata. Wakati fulani hali hiyo hiyo hutokea kwa yale mambo ambayo yanawezekana na wakati fulani tamaa yetu ni kwa mambo yasiyowezekana.
Lakini wakati mwingine huenda kuna kitu ambacho unahitaji na ni cha muhimu lakini huoni uwezekano wowote wa kukipata kutokana na hali yako, inayokuzunguka kufikia hali ambayo unakuwa na uhakika kwamba hutapata. Kukata tamaa huku kwa mambo muhimu kunamuingiza mwanadamu katika Tassuf (huzuni).
Maumivu, huzuni ya kutopata kitu ambacho kimetulia ndani ya moyo wa mwanadamu huleta usumbufu mwingi ndani ya mwanadamu. Mambo yale ambayo tunasahau ni sawa, lakini yale ambayo hukaa ndani ya mioyo yetu kama huzuni ya kutopata tunachokitamani huleta shida na uharibifu mkubwa. Nimetaja haya kabla ya mtu kuzaliwa tumboni mwa mama yake.
Tumbo la uzazi huchukua shahawa ndani na kulea hii ndani ya mtoto. Kama kutoka kwa matone mengi mtu hukaa ndani. Kuna mambo mengi ambayo tunasikiliza au kuteseka nayo lakini hayabaki moyoni, lakini mambo fulani hukaa ndani ya mioyo yetu hivyo huanza kukua. Unapozungumza na watu mema au mabaya, sio yote yanabaki bali mengine yanabaki moyoni.
Unamtukana mtu inabaki moyoni na wakati mwingine huzuni hizi, maumivu hubaki moyoni hugeuka kuwa ugonjwa. Moyo huendeleza maumivu madogo kuwa makubwa na kugeuka kuwa ngumu.
Hii haitoki, na huwezi kupata hii kutoka moyoni au kuisahau. Unapotamani jambo fulani, na kama hilo halitimizwi, hugeuka kuwa huzuni ambayo hubadilika kuwa ngumu na hii inadhibiti utu wako.
Unapozungumza, hauzingatii kwa nini una chuki nyingi, za kutiliwa shaka. Hii ni kwa sababu tata hiyo iliyokuzwa moyoni mwako itaathiri kila kitu. Utakuwa unatenda kwa mujibu wa utata huo (Uqda). Mchanganyiko huu unaonyesha athari zake kila mahali.
Kwanza angalia ikiwa kukata tamaa huku ni kwa jambo lisilowezekana kisha ukomeshe hali hii ya kukata tamaa. Kama vile Allama anavyosema: Unatamani kwamba unatamani utimizwe, natamani kwamba unatamani ubadilike.
Ikiwa haupati kitu usijenge hisia hii kwamba haiwezekani kupata hii na usihuzunike.
Msikate tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu. Kukata tamaa huku kunatokana na mbinu yako isiyo sahihi. Kuna kushindwa katika maisha kwa mwanadamu kwa sababu njia zote haziko mikononi mwako. Kuna ukingo wa kushindwa lakini haya yasitukatishe tamaa. Mahitaji ya majukumu hayakutimizwa kwa hivyo nilishindwa, kufikia hitimisho hili kwamba siwezi kufikia hii, haiwezekani na kukata tamaa sio sahihi.
Usiweke matamanio ya muda mrefu na yasiyo ya manufaa. Unaweza kutamani kila kitu muhimu na mahitaji. Unaweza kushindwa mara kadhaa lakini usikate tamaa. Kukata tamaa kunapotokea, huhuzunisha moyo wako na huzuni hii inaua mtu.
Huzuni ni yale maumivu ambayo hukaa ndani ya moyo na mwanadamu hubakia kuchanganyikiwa maishani. Atasema kwamba sikuweza kusoma kwa sababu ya mtu fulani. Hakuna mtu ambaye ni njia ya kushindwa zaidi yetu.
Tunakanyaga kwenye njia ya kushindwa kwa hivyo tunashindwa. Unapaswa kujifunza, kupata kutoka kwa uzoefu na kujaribu tena, ili uweze kufanikiwa.
