Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Urwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa katika msikiti wa: Masjid Baitul ul Ateeq
Lahore – Pakistan
October 06, 2023
Mahubiri ya 1: Adl ya Kijamii haina maana ya usawa katika usambazaji wa njia
Katika Surah Maida, aya ya 7:
Allah (s) amewaamuru waumini kusimamisha Adl;
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
Enyi mlio amini! Kuweni wasimamizi madhubuti kwa ajili ya Mwenyezi Mungu mkitoa ushahidi kwa haki. Wala kuchukiana na watu kusikupelekeeni kutofanya uadilifu. Fanyeni uadilifu. Hivyo ndio kuwa karibu mno na uchamngu. Na mcheni Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu anazo khabari za mnayo yatenda.
Taqwa ni usalama na Muttaqee ni mtu aliye salama katika kila sehemu ya maisha kutokana na kila hatari yenye uharibifu na balaa duniani na akhera. Iwapo mwanadamu ataunda jamii iliyo salama na Ummah basi mtu huyu ni Muttaqeen ambaye Quran inasema ni waongofu. Hao ndio ambao wamelinda uwezo wao wa kibinadamu. Mwanadamu anahitaji usalama huu zaidi hasa tunapoona jamii yetu kila mtu anatambua kuwa hakuna chochote chetu kama vile maisha, mali, wanawake, haki na mipaka ya ukosefu wa usalama. Daima tuna hofu ya wizi, na wizi nyumbani, na tukiwa nje ya barabara hofu hiyo hiyo ya baiskeli, magari, rununu, na pesa kuibiwa. Katika ofisi za serikali, misikitini, sokoni, na kila mahali anajikuta hayuko salama. Kisha kwa usalama, tunafanya mipangilio ya kibinafsi na hatupati hisia ya kuwa salama. Idadi kubwa ya watu wanatamani kuondoka Pakistani kwa sababu kuu ya kutokuwa na usalama katika jamii hii kutoka kwa kila mtazamo wa nyenzo, kiroho na hata kidini. Mwanadamu hana uwezo mwingi kiasi hiki wa kujipatia ulinzi. Serikali, viongozi, na aina zote za watu wako chini ya hisia za ukosefu wa usalama iwe katika mahakama, polisi na kwa kweli mashirika haya ya usalama yamekuwa tishio kubwa la ukosefu wa usalama kwa watu. Pakistan ndiyo inayoongoza kwa hisia za kidini na hata matendo mema, shughuli za ustawi ni za juu zaidi lakini bado watu hawa wenye tabia njema pia hawana usalama. Hii ina maana kwamba sisi ni watu wa dini, wema lakini sio Muttaqee (tumesalimika) na hatuko salama wala wengine hawako salama kutokana na ndimi zetu. Mwislamu ni yule ambaye kutoka mikononi mwake, wengine wamesalimika kutoka kinywani mwake anasema Mtume (s).
Sisi ni watu wa kidini wenye hisia za juu katika madhehebu yote ambayo yanaonyeshwa. Kadiri hisia za kidini zinavyoonyeshwa ndivyo watu wanavyohisi kuwa hawako salama kutokana na hisia hizi. Sababu ni kuwa dini haina Taqwa. Msingi hautokani na Taqwa. Tumeunda mashirika, madrasa, misikiti, na madhehebu lakini hatukuweka msingi juu ya Taqwa. Watu wote wa dini wanatamani Taqwa na wanajaribu kupata Taqwa kwa njia yao wenyewe nyakati fulani kwa kuishi maisha rahisi. Wanaamini kwamba kuishi maisha rahisi, kuvaa mavazi mepesi, na kutoonyesha majivuno ni Taqwa. Hii ni Taqwa katika sayansi ya maadili lakini katika Quran usahili unakuwa Taqwa wakati hii inakuweka salama wewe pia. Lakini ikiwa wengine hawana usalama kutokana na maovu ya mtu huyu aliye hai, basi hii sio Taqwa. Baadhi ya watu wanaona ibada ya kupindukia ni Taqwa na tunatoa mifano vile vile kwamba mtu huyu haachi kamwe swalah yoyote, swalah ya usiku, kwa wakati n.k. Muttaqee sio mtu mwenye khofu bali ni yule ambaye amehifadhi maisha yake kutokana na ghadhabu za akhera. na maovu katika dunia hii. Na jamii yake pia iko salama. Tunakuwa wa kidini, na wenye shauku lakini hatuwi Muttaqee kama inavyosema Quran. Na Quran inasema msingi wa Taqwa unatokana na Adl ambayo bila yake Taqwa haiwezi kuthibitika.
Adl ni nguzo ya msingi na ina digrii mbalimbali. Adl moja inafunzwa katika Usool-e-Deen ambapo tunafundishwa kuwa Mwenyezi Mungu ni Adil. Kisha Adl moja ni uumbaji wa ulimwengu ambapo ulimwengu wote umesimama juu ya Adl ambayo ni Takwini Adl. Kisha inakuja Adl muhimu zaidi ambayo ni Adl-e-Insaani. Hii ilikuwa ni hoja wakati fulani miongoni mwa wanachuoni kuhusu nini maana ya Allah kama Adil. Kulikuwa na njozi mbili, moja ilikuwa ni ya Kiashari ambayo ina maana kwamba chochote atakachofanya Mwenyezi Mungu kitachukuliwa kuwa ni Adl. Hoja moja ilikuwa je wema au ubaya ni sifa ya mambo au yanakuwa mazuri au mabaya kwa kutegemea amri ya Mwenyezi Mungu au makatazo?.Hii ilikuwa ni maono ya Ashari. Mutazillah akasema hii si kweli; kwani mambo mazuri na mabaya ni kabisa. Kama kusema ukweli ni mzuri na utabaki kuwa mzuri kila wakati hata ikiwa una agizo la kutosema ukweli. Kumnyang’anya mtu asiye na hatia ni uovu na hata kama sheria zinaruhusu basi ni mbaya pia. Wema na uovu upo katika asili ya mambo. Waashari wangesema hakuna kheri katika Adil kwani chochote anachofanya Mwenyezi Mungu ni kizuri. Mfano ambao wangetoa ni kwamba ikiwa Mwenyezi Mungu atawatupa watu wema katika Jahannam na madhalimu Peponi basi huyu atakuwa ni Adl wa Mwenyezi Mungu. Kuwaweka watu wema motoni ni mbaya na hili haliwezi kufanywa na Mwenyezi Mungu. Tofauti kati ya mitazamo hiyo mawili ni; mtu anasema chochote anachofanya Mwenyezi Mungu ni kibaya na muono wa pili ni Mwenyezi Mungu atafanya tu yale ambayo ni Adl. Uimamu unaendana na Mutazillah ambayo ni muono wa Ahle Sunnah. Maimamu Maasumin walipelekwa na maoni yao yakamshuhudia Mutazillah.
Leo wanatheolojia wa imani katika Waislamu wanapungua Wakristo, wasioamini Mungu, na watu wa kilimwengu ambao wanazungumza zaidi juu ya haya. Wanawasilisha hoja zenye nguvu. Majadiliano ya Husn, Kubb, Adl, na Jabr yalikuwa na umri wa miaka 1200. zamani lakini wanatheolojia wa leo wasioamini Mungu wametoa rangi nyingine. Wameibua hoja hii kwa njia hii kwamba Mwenyezi Mungu pia afungiwe kwa Adl kwani ni kipengele muhimu sana. Kwa maneno mengine, wanasema kwamba hitaji kubwa la kizazi cha mwanadamu leo ni Adl. Mwanatheolojia wa zamani angesema kwamba Mwenyezi Mungu ni Walii, ambaye atawaamrisha wanadamu na mwanadamu lazima adhihirishe utiifu na uumbaji hauna haki kwa Mwenyezi Mungu. Wanatheolojia wa leo wanasema kwamba wanadamu wana haki, na wanadai kwamba Mwenyezi Mungu anapaswa kutimiza kwani kila kitu kiko chini ya udhibiti wa Mwenyezi Mungu. Kwa hivyo chochote anachohitaji mwanadamu leo Mwenyezi Mungu anapaswa kutimiza mahitaji hayo. Wamegeuza mjadala kwamba Mwenyezi Mungu atii matakwa ya mwanadamu na kubwa zaidi ni Adl. Mwenyezi Mungu ni Adil maana yake afanye Adl na mwanadamu.
Tunaweza kuunda jamii ya kidini lakini sio jamii ya Muttaqee bila Adl kama Pakistan. Na katika Adl daraja la juu zaidi ni Adl kuwa msingi wa maisha ya mwanadamu. Kipengele kimoja tulichojadili hapo awali kilikuwa ni ukuzaji wa Adl (usawa) katika sifa za kibinadamu ndani yake mwenyewe. Lakini hiyo pia ni sharti la Social Adl. Katika Adl ya Kijamii, kiwango cha kwanza ni malezi ya jamii na ubinafsi wake. Wakati jamii inaundwa basi inabidi uhifadhi Adl (usawa, kiasi) katika hatua hii. Ikumbukwe kwamba Adl, Adalah sio haki ambayo inaonekana katika vyumba vya mahakama. Adl ya kijamii ina matabaka mbalimbali kama vile mwili una tabaka kadhaa za nguo, ngozi, nyama, mifupa, n.k. Imo katika hadithi kwamba mnafiki ana matabaka saba. Hakuna jamii duniani iwe ya kale, ya sasa, ya magharibi, au ya mashariki ambayo haina matabaka kadhaa. Kuna safu moja ya nje na kisha chini ya tabaka mbalimbali. Tunaposikiliza mjadala kuhusu haki ya kijamii wanavuta hadi kwenye nukta moja kwamba njia za maisha zinapaswa kugawanywa kwa usawa miongoni mwa watu. Aina hii ya haki ilichukuliwa zaidi na ujamaa, ukomunisti, na Umaksi. Kama njia za maisha zingegawanywa kwa usawa miongoni mwa watu basi jamii itakuwa ya Haki. Jamii haijatengenezwa tu na uchumi bali kwa kujiunga na nyanja mbalimbali. Wanazuoni wengi wa Kiislamu pia wamevutiwa na ukomunisti na wanajaribu kuthibitisha hivyo kutoka katika Quran.
Inabidi tufanye uchambuzi wa Quran na kuona jinsi jamii inavyoundwa. Ikiwa tunawaona wanazuoni wa Kiislamu basi mjadala sahihi zaidi juu ya Adl ya kijamii kutoka kwa mtazamo wa Qur’ani unafanywa na Allama Iqbal (r.a) katika mkusanyiko wake wa “Rumouz e Bekhudi”. Wengine wengi wao wameuchukua ukomunisti, na Umaksi na kuufanya Uislamu. Misingi ya uchumi waliyoitaja ni kuwapa tu hao rangi ya Uislamu. Allama alianza mjadala wa jinsi jamii inavyoundwa. Je, aina hizi tofauti za watu zinaundaje jamii? Ukomunisti hauanzii jinsi jamii inavyoundwa na matabaka. Uchumi ni tabaka moja ambalo ni kipengele muhimu cha maisha lakini sio kila Adl iko ndani ya uchumi. Ikiwa unataka kuleta Adl katika uchumi basi lazima ulete Adl katika nyanja zingine za jamii pia.
Leo hii ikiwa Wapakistani wanaondoka nchini kwa ajili ya kutafuta maisha salama hiyo ni jamii ya Muttaqee. Wanapata safu moja ya usalama huko Magharibi ambayo ni uchumi na wanakimbilia, lakini wanafumbia macho mambo mengine. Wanashuhudia vile vile kwamba vipengele vingine vinaharibiwa. Yatupasa kwanza angalau tuuelewe mfumo wa Qur’an na kisha shauku ya kidini tuliyonayo ikiwa tutaleta ndani ya Qur’an kuunda jamii ya Qur’ani basi tunaweza kuanzisha jamii halisi ya Mutaddil na jamii baada ya kudhihiri kwa Imam (a) itakuwa hivi pale tu. tabaka zote za jamii zingekuwa kwenye msingi wa Adl na sio uchumi tu. Lakini mfumo huo ni matokeo ya mchakato wa taratibu na si wa kimiujiza. Sio kwamba katika jamii ya mafisadi ukiamka kesho yake itakuwa ni Adl na Haki. Hii ni safari ya ukamilifu wa jamii ambapo rushwa itaisha taratibu.
Mahubiri ya 2: Kuhama kutoka katika jamii potovu kwenda wapi na kwa ajili ya nini?
وَ قَالَ عليه السلام: إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلَاحُ ْرَّتَّتَّ تَّلَّتَّ تَّلَّتَّ تَّلَّتَّ تَّلَّتَّمْ نْهُ حَوْبَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَّحْسْسَنَ رَجَّحْسَنَ رَبَّحَقُونَ فَقَّمَانِ. غَرَّرَ
Katika wakati ambapo wema upo katika mwenendo duniani na miongoni mwa watu, ikiwa mtu ana shuku mbaya juu ya mtu mwingine ambaye hakuna ubaya uliowahi kuonekana kutoka kwake, basi amekuwa dhalimu. Na katika wakati ambapo maovu yanaenea duniani na miongoni mwa watu, mtu akiwa na wazo zuri kuhusu mtu mwingine amejitupa katika hatari.
Amirul Momineen (a) ameeleza mfumo mzuri sana wa jamii ambao yeye mwenyewe ameufanyia kazi na kuuamuru kama utaratibu. Upende usipende sisi sote ni sehemu ya jamii fulani ambayo inaweza kuwa nzuri, mbaya, fisadi au ya haki.
Je, tunaishi katika jamii yenye uadilifu au fisadi inapaswa kuzingatiwa na kushuhudiwa na sisi. Tusiwe wafuasi vipofu wa vyombo vya habari, wazee, wahenga ambao tunaanza kujikana wenyewe. Wengine wanasema huu ni usiku na wewe unasema hii ni mchana. Hatupaswi kukataa ushuhuda wetu. Kubali unachokiona na sio kukataa tu kulingana na wengine wanasema. Unapaswa kujua kama nyanja zote za jamii ni mbovu au zimerekebishwa. Je, ziko kwenye hali yao ya asili au zimeharibika. Sote tunakubali kwamba jamii imeharibika. Kwa mujibu wa Qur’an ufisadi umeenea sana mpaka umezunguka ardhi na bahari. Katika jamii yetu kuna ufisadi katika sehemu fulani zaidi au kidogo. Ripoti za kimataifa kuhusu jamii yako (Pakistani) zinasema vivyo hivyo. Kulingana na ripoti za 2022 kiwango kikubwa zaidi cha ufisadi nchini Pakistan ni polisi, mahakama na kisha elimu. Hizi tatu ndizo taasisi zinazoongoza kwa rushwa. Sehemu ya kidini pia inashindana na sehemu zingine. Wakati jamii nzima imepotoshwa basi unapaswa kutumiaje maisha yako. Amirul Momineen (a) anafundisha adabu kuhusu jinsi ya kuishi maisha katika jamii potovu. Je, tunapaswa kuwa sehemu ya hili? Tunatoa hoja ambazo kila mtu anafanya. Ikiwa jamii ni ya kifisadi ambayo inaweza kushuhudiwa, na huwezi kuikwepa, basi unapaswa kuacha hiyo, usiwe sehemu yake lakini usiingie katika jamii kubwa zaidi ya ufisadi. Watu wanaoondoka Pakistani kwa sababu kuna ufisadi na kwenda Magharibi au sehemu zingine ambazo kuna ufisadi mkubwa zaidi. Methali ya Kiajemi ni “Rukia kutoka shimoni hadi kisimani”. Kutoka kwa ufisadi mdogo tunaingia kwenye ufisadi wa hali ya juu. Hii haitakuwa Hijrat. Sipingi wewe kwenda Magharibi kwa ajili ya kupata, kusoma, uzoefu na unaweza kwenda huko. Wanaenda Ghuba na kuchuma mapato zaidi na kufanya maisha yao kuwa ya starehe warudi nyumbani. Hawakuweza kuwafanya watoto wao wasome vizuri wakiwa nyumbani kwa sababu watoto wanahitaji uangalifu wa wazazi. Wale wanaotoka nje kwa ajili ya kutafuta watoto, basi isitokee ukirudi wake na watoto wamepotea. Unapaswa kufanya mipango kwa ajili ya watoto na si kwamba watoto wako kuharibiwa na madawa ya kulevya, ameacha shule, akawa majambazi. Huko Punjab wale wanaopata mapato kutoka Ghuba maisha yao ni bora ikilinganishwa na wale wanaoenda Magharibi. Unaweza hata nje kwa uchunguzi lakini isitokee ukaitaja hii kama Hijrat kutoka kwa jamii potovu. Hii sio Hijrat.
Ningeomba wale ambao ni watu wenye uwezo mkubwa msiondoke nchini, kwa sababu nchi inahitaji uwezo wenu. Kuna mambo mengi unaweza kufanya katika jamii hii. Kuna watu wengi wenye uwezo wanaofanya biashara nzuri na kutoa fursa kwa wengine. Kuna wengi ambao wamewekeza pesa nchini Pakistani na kutoa mapato kwa watu wa Pakistani. Hupaswi kwenda kutafuta faraja, starehe kwani kuna uharibifu.
Hatua ya kwanza ya mapinduzi ni kufahamu kuhusu rushwa. Wanasosholojia hao wanasema kuwa mapinduzi huanza pale watu wanapokatishwa tamaa na ufisadi, wanatenganisha, wanachukia ufisadi wanaofanya jitihada za kujiepusha na hili. Na hii bado haijafanyika nchini Pakistan. Ingawa ufisadi umeenea kote, kila mtu anajadili lakini watu bado hawajachanganyikiwa. Badala yake wanajaribu tena kuwa sehemu ya ufisadi kwa kuunda mashirika, vikundi vya kuingia katika siasa na bunge. Wanataka kujirekebisha na kujiweka sawa. Wakati fulani nyuma kiongozi mmoja wa chama kikubwa kwenye TV alisema kuwa rushwa inafanywa na kila mtu lakini chama chetu hakipati hisa. Alikuwa kutoka chama cha watu na kuwaambia wanachama wa chama chake kwamba huko Punjab haupati sehemu.
Ali (a) anasema kwamba jamii inapokuwa fisadi basi unapaswa kujiweka mbali na ufisadi lakini usirukie kwenye jamii kubwa zaidi potovu. Jambo lingine analosema (a) kwamba usimwamini mtu yeyote katika jamii yenye ufisadi. Huwezi kusema kwamba yeye ni muumini, kutokana na kumbukumbu fulani. Ikiwa mtu ameshuhudiwa basi mwamini, lakini kama mgeni basi chunguza ili kujua kama kuna ufisadi au la. Baadaye usiseme ana ndevu ndefu. Ikiwa jamii itaharibika basi usiangalie alama ya kusujudu, ndevu, sala, ibada. Kujiweka mbali, kukatishwa tamaa na ufisadi ni mwanzo wa mapinduzi. Mwenyezi Mungu hubadilisha hali ya wanaotaka kubadilika maana yake ni umbali na ufisadi. Unaweza kuona ndani ya miaka 5 jinsi mambo machafu yalivyotoka kwa wanasiasa hawa. Sijui kama unakumbuka pia. Uchaguzi ujao utakuambia ikiwa unamwamini Amirul Momineen (a) au wanasiasa wafisadi. Mkiimarisha mafisadi na kuwa sehemu ya mafisadi, basi mmekataa imani kwa Ali, kwamba mnataka kututoa kwa wanasiasa, nani atatupaza sauti bungeni mkisema tusiwaamini wanasiasa mafisadi? Iwapo Ali (a) alikubali ufisadi asingewasimamisha kazi magavana wake wafisadi. Ali hapendi ufisadi kwa mtu yeyote, awe marafiki, wafuasi au maadui.
