Hujjatul Islam Ustad Syed Jawad Naqvi
(Mkuu wa shule Jamia Urwatul Wuthqa – Lahore)
Imetolewa katika msikiti wa: Masjid Baitul ul Ateeq
Lahore – Pakistan
Machi 31, 2023
HOTUBA YA KWANZA: HOTUBA YA MTUME, MANIFESTO YA MUONGOZO KATIKA MWEZI MTUKUFU WA RAMADHANI.
Ninawausieni nyinyi pamoja na kuiusia nafsi yangu kumcha Mwenyezi Mungu, pamoja na kuwasisitizieni kuyasimamisha maisha yenu katika misingi ya Uchaji Mungu.
Tambueni kuwa ucha Mungu ni mjumuiko wa mipango na mikakati kutoka kwa Mwenyezi Mungu yenye kumlinda mwanadamu. Mikakati anayopaswa kutekeleza katika maisha yake kwa ukamilifu ili apate kufanikiwa.
Na ikiwa maisha ya yatatoka kwenye mipaka ya ucha Mungu, basi yatakuwa ni maisha yaliyojaa ufasiki, uhuni, ukafiri na ukandamizaji. Maisha ambayo matokeo yake ni kuangamizwa kwa mwanadamu.
Misiba wanayopata watu kutokana na matendo yao wenyewe ni matokeo ya maisha bila ya ucha Mungu. Mwenyezi Mungu aliweka utaratibu huu mkamilifu ili kutukinga na siku hii ambayo hatuna pakukimbilia.
Hasa, wale ambao Mwenyezi Mungu aliwapa mpango huu ili waweze kuishi maisha yenye ulinzi na kuendeleza mipango kwa ajili ya jamii nzima ya binadamu kuishi kwa usalama.
Mwenyezi Mungu amewapa fursa hii wanadamu ambao wamejishughulisha na kazi za kawaida za maisha ambapo wanasahau lengo lao la maisha kutokana na Lahw na Lahb hivyo Mwenyezi Mungu ameweka mwezi mmoja katika mwaka ambapo mwanadamu anaweza kutoka kwa uzembe na kusimama kwenye njia ambayo Mwenyezi Mungu amemjaalia mwanadamu.
Mwezi uliobarikiwa wa Ramadhani ni fursa hiyo na mwanadamu ambapo anaweza kufanya safari ya miaka katika mwezi mmoja na hata katika usiku mmoja kwa mujibu wa Quran.
Mtukufu Mtume (s) ametoa mwongozo maalum kwa mwezi huu katika khutba yake kuelekea mwisho wa Shaban. Katika mahubiri haya aliwajulisha watu kuhusu aina gani ya mwezi unaokuja kwako. Alitoa ufahamu huu kwamba waumini wanaweza kufahamu mambo maalum ya mwezi na kuwa tayari. Mwezi huu ni wa Ibada na makusudio ya kumuumba mwanadamu pia ni Ibada ya Mwenyezi Mungu.
Katika siku za kawaida anachofanya mwanadamu hutoa matokeo moja lakini matendo yale yale anayofanya mwanadamu katika msimu huu wa Ramadhani matokeo huongezeka. Mtukufu Mtume (s) ametaja katika Khutba yake kwamba mwezi huu wa Mwenyezi Mungu umeelekeza uso wake kwako kwa Rahmat, Maghferat na Barakat. Lakini haya yote yanahitaji kutolewa kutoka mwezi huu na sio kulazimishwa kwako. Inabidi ujitokeze kutumia fursa hii. Anasema: Huu ni mwezi mkubwa ulio karibu na Mwenyezi Mungu na siku zake, mikesha yake, na nyakati zake zote zinahishimiwa kuliko siku nyingine. Katika mwezi huu mnaalikwa kuwa wageni wa Mwenyezi Mungu. Hili linaonyeshwa kama utukufu wa Mwenyezi Mungu kwa sababu sisi daima tuko kwenye mkeka wa Mwenyezi Mungu katika miezi mingine pia kwa sababu mruzuku ni dhati ya Mwenyezi Mungu kwa kila kiumbe. Riziki ya miezi mingine na mwezi huu wa Ramadhani ina tofauti. Wakati fulani vitu vinatumwa kwako lakini wakati fulani unaalikwa kama wageni na unapewa vitu muhimu na muhimu. Allah (s) ameuweka mwezi huu kwa ajili ya kuwakaribisha waumini kama wageni. Mtume anasema kuwa Mwenyezi Mungu ndiye mwenyeji na nyinyi ni wageni wake na mkeka wa chakula ambao Mwenyezi Mungu ameutayarisha ni wenye heshima kubwa. Tunapaswa kujiandaa kwa njia bora zaidi ili tusinyimwe. Mtume (saww) anasema kwamba unakaribishwa kwa ajili ya Karama ya Allah pekee. Kama tulivyotaja hapo awali, Karamat ni sifa bora ya maadili ya mwanadamu. Kama ilivyo kwa Waarabu, Kareem ndiye mtu bora ambaye amekusanya sifa bora ndani ya tabia yake. Mwanadamu anapokuza moyo mpana, maono, rehema, msamaha basi mtu huyu ni Kareem ambaye ni mtu mpana. Mwezi wa Ramadhani ni mwezi wa Karamat. Katika mwezi huu pumzi zako ni Tasbihi na ukilala katika mwezi wa Ramadhani basi hii ni ibada. Tendo lolote utakalofanya katika mwezi huu litakubaliwa ikiwa litaangukia katika mfumo wa matendo kukubaliwa. Mwenyezi Mungu hajaweka sharti la kutoa kama anavyompa kila mtu. Hii ni kwa sababu ya Khaliq, Malik na Rabb wa kila mtu ambaye hana budi kumlea kila ambaye amemuumba. Quran pia inasema chochote utakachoomba tutakupa. Ukiomba vitu vya muda kutoka kwa ulimwengu tutakupa. Ukiuliza vitu vya muda mrefu tutakupa vile vile. Tunakupa akhera pamoja na dunia ambayo yote hayana masharti. Hakuna sharti kwa Mwenyezi Mungu kutoa na huku ni kutoelewa kwetu kwamba tunapopata kitu kutoka kwa Mwenyezi Mungu tunafikiri sisi ni watu wema sana hivyo basi Mwenyezi Mungu ametupa. Lakini Mwenyezi Mungu hakuweka sharti lolote, huwapa makafiri na mafisadi. Anawapa wote lakini Mwenyezi Mungu anaporudisha anakuwa ameweka sharti kwamba Mwenyezi Mungu hukubali kutoka kwa Muttaqeen. Anampa asiye Muttaqi vilevile lakini hawapitishi katika njia kadhaa. Ama anaharibu nia yao ambayo hawafikirii kamwe kutoa. Hawafikirii hata tulichochukua kutoka kwa Mwenyezi Mungu ni lazima turudishe. Hata kama wakifanya nia basi pia ugumu unakuja ambayo ina maana kwamba Mwenyezi Mungu hapendi hata aje mbele ya Mwenyezi Mungu. Ikiwa tunafikiri kama Imam Sajjad (a) basi tunapaswa kufikiria kwa nini wengine wana Taufeeq na sio mimi. Ananipa tu na sio kunirudishia. Amejiweka peke yangu? Je, amekabidhi mali yangu? Baadhi ya Mwenyezi Mungu huwapa mali na huwakabidhi kwenye mali inayomsukuma mtu. Anayempenda Mwenyezi Mungu humpa mali humfanya Mwenyezi Mungu kuwa Maalik na hutoa anapotaka Mwenyezi Mungu.
Mtume anasema katika mwezi huu matendo yako yanakubaliwa. Maombi yako yamekubaliwa mwezi huu. Maana ya dua si kutafuta kitu. Dua ina maana ya kupiga simu na kukumbuka mtu. Dua inamaanisha mtu anayehusishwa, kama mtoto anayempigia simu mzazi, lakini unapompigia simu mtu asiyehusiana inaitwa “Nida”. Nida ni dalili ya kuwa mbali na Dua maana yake ni ufuasi au ukaribu. Unapotafuta kitu kutoka kwa Mwenyezi Mungu na ikiwa ni kwa mujibu wa desturi za Mwenyezi Mungu unapata hilo pia kwa hakika. Lakini Dua inasikilizwa katika hali zote. Yeyote anayemwita Mwenyezi Mungu husikia na Dua hii inapokubaliwa huisikia moyoni.
Mtume anatufundisha yale tunayopaswa kuyatafuta kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwa moyo wa kweli na safi. Lakini nini? Anasema Taufeeq ya Siyam na Tilawat ya Quran. Tumeeleza maana ya Taufeeq ambayo sio maana. Inamaanisha chochote ulichonacho unapaswa kuelekeza kwa mwelekeo kulingana na kusudi. Mwenyezi Mungu ametupa njia na pia lengo lakini hazilingani. Njia hutumiwa kwa mwelekeo tofauti ikilinganishwa na kusudi. Ni kama mume na mke wana mwelekeo tofauti. Hii ina maana hawakubaliani. Ni kama mfano wa Maulana Rumi kuhusu Majnu akipanda ngamia na mtoto wake kuachwa nyuma. Wakati Majnu analala akiwa amepanda, ngamia Mdogo alikuwa akigeuka nyuma kuelekea kwa mtoto wake. Hii ni kwa sababu mwelekeo, madhumuni na kipenzi cha wote wawili Majnu na ngamia ni tofauti. Maulana anatoa mfanano huu wa mwili na Nafsi.
Fitra inampeleka mwanadamu upande mmoja, lakini inapolala au kughafilika, mwili humrudisha katika matamanio na matamanio. Mfano huo unaweza kutumika katika sehemu mbalimbali kama vile Taufeeq. Mwenyezi Mungu ametupa lengo na pia ametupa njia za kufikia lengo hilo. Lakini tumebadilisha mwelekeo wa njia kuelekea kitu kingine. Tunapaswa kuuliza katika Mwezi Mtukufu wa Ramadhani Taufeeq kwa Siyam. Tumepewa uwezo na Mwenyezi Mungu lakini hatubadili mwelekeo wa kuelekea kwa Siyam. Tunapaswa kutafuta Taufeeq ya Siyam kutoka kwa Mwenyezi Mungu na pia Taufeeq ya kufanya Tilawat ya Quran. Maana ya wazi ya Tilawat tunayofanya ni kisomo, lakini maana halisi ya Tilawat ni kufuata mwongozo wa Qur’ani baada ya kuelewa.
Mtume (saww) anasema kwamba mtu aliyelaaniwa ni yule ambaye anabakia kunyimwa msamaha wa Mwenyezi Mungu. Wakati fursa zote zinatolewa kupata dhambi, makosa kusamehewa na Mwenyezi Mungu lakini bado hakuweza kunufaika na hilo. Ametumia maisha kwa mujibu wa matamanio ya nafsi yake, na kwa uzembe. Gufran maana yake ni fidia na huu ndio mwezi wa hilo. Unaweza kuwa unachukia maisha yako ya zamani pia na Mwenyezi Mungu anaweza kukupa wokovu kutoka kwa maisha mapotovu kama haya. Katika mwezi huu tunapaswa kuvumilia kiu na njaa. Unapoacha chakula, maji basi utahisi haya. Hii inapaswa kuhisiwa. Njaa na kiu vitakupa faida gani? Faida ni kwamba njaa moja, kiu ni ya Qayamat ambayo tunaighafilika siku hiyo. Mfungo wa leo utufanye tukumbuke njaa ya siku hiyo, kiu na mfungo huu unatuepusha na hilo. Hisia hii ya njaa, kiu ambayo imeamshwa ndani yetu inapaswa kutufanya kutambua njaa, kiu ya wengine. Kuna baadhi ya watu ambao wanatumia maisha yao yote katika njaa, kiu.
Unapaswa kutoa sadaka katika mwezi huu na miongoni mwao ni Infaq ambayo ni tabia ya waumini kama ilivyotajwa na Mwenyezi Mungu ndani ya Quran. Swala ya Ramadhani na siku nyinginezo hazifanani, vile vile Infaq za mwezi huu na miezi mingine hazifanani. Infaq ya mwezi wa Ramadhani unayopata kama fidia ni mara nyingi. Mtukufu Mtume (s.a.w.w.) anasema toa Sadaqat, ambayo ina maana ya kuonyesha uaminifu wako. Basi waheshimu wazee wako na usiwatusi. Wale walio juu kwa umri, utumwa, maarifa unapaswa kuwaheshimu na wale ambao ni vijana wahurumie. Anzisha uhusiano na jamaa zako katika Ramadhani. Mambo ambayo hayaruhusiwi kuonekana fumba macho yako. Vile vile funga masikio yako kwa sauti zile ambazo haziruhusiwi kwako kuzisikiliza. Wafanyieni huruma wale ambao ni mayatima ili kesho watoto wenu wakiwa mayatima basi Mwenyezi Mungu awarehemu. Kisha fanya toba. Daima inua mikono yako kwa ajili ya Dua hasa nyakati za Swala. Huu ndio wakati mzuri zaidi. Wakati wa Swala, Mwenyezi Mungu huzingatia mahususi kwa waumini wanaoswali. Muombaji huyu anapomwita Mwenyezi Mungu kutoka moyoni au kwa ulimi Mwenyezi Mungu humsikiliza. Wanapomwita Mwenyezi Mungu, husema Karibu kwao. Wakifanya Nida, Dua au Munajat Mwenyezi Mungu huwasikiliza wakati wa Swala.
Aya hii moja ya khutba ya Mtume ina ilani kamili ya mwongozo wa Ramadhani. Tafseer ya mahubiri haya imefanywa hapo awali huko Qom. Waumini wanapaswa kuandika hii kama ilani ya Ramadhani ya utumwa. Mwenyezi Mungu atujaalie Taufiq kufikisha haki na adabu za Ramadhani jinsi Mtukufu Mtume (s) alivyotuongoza.
HOTUBA YA PILI: UDHIBITI WA HISIA, NGAZI YA PILI YA FUNGA.
Saumu ni njia mojawapo ya kupata Taqwa ambayo ni sehemu ya Ramadhani. Kufunga ni kitendo kinachotolewa ndani ya Ramadhani ingawa funga inaweza kufanywa nje ya Ramadhani. Saumu maana yake ni kumzuia mwanadamu kufanya kitendo fulani. Saumu hii kama ibada ni kwa maana hii ya kuacha tu. Katika kuacha huku kuna malezi, maendeleo na hekima kwa mwanadamu. Kuna mambo mengi ambayo mwanadamu hufanya ambayo yana madhara kwa mwanadamu na kumzuia mwanadamu kufanya mambo haya ni Saumu. Saumu hii ni ya kawaida ambapo unaweza kuona wazazi wakimzuia mtoto wao kufanya mambo kadhaa. Na mara nyingi wazazi wanawazuia watoto kufanya mambo. Kwa kuwa wao ni watoto ambayo ina maana hawajakomaa, kukosa maarifa hivyo tayari kufanya lolote. Wazazi huchunguza na kumzuia mtoto asifanye mambo ambayo ndani yake kuna wema.
Wale ambao ni wazee wanaweza kukumbuka maisha yao kamili ya zamani ambapo marafiki zao wangekuwa wanafanya mambo fulani ambayo kama wangezuiwa yasingewaangamiza. Ikiwa unafikiri kwamba ungefanya mambo hayo basi ungekuwa umesimama wapi? Kama dawa za kulevya ni kawaida katika jamii sasa. Ikiwa baadhi ya vijana wanaelekea kwenye dawa za kulevya na kama hawatasimamishwa basi vijana hawa wataangamizwa. Ikiwa ungezuiliwa kutoka kwa mambo fulani kwa sababu ya njia yoyote, na ukafanikiwa leo basi ungeharibiwa pia ikiwa haungesimamishwa. Tukitafakari kwamba tumekuwa salama kwa sababu ya kujiepusha na mambo katika sehemu nyingi. Wale ambao hawaachi lakini wanaruka katika kila tendo na kuwa sehemu yake bila shaka wanaangamizwa. Saumu ni nidhamu ile ile ambapo unafundishwa kutofanya kila kitu. Sio tu kwa uhalifu. Wakati fulani mwanadamu anapaswa kuacha mambo yanayoruhusiwa ili nia yake na utashi wake usimame. Kama vile mtu ana njaa na kukipata chakula anahitaji njia, nguvu ili apate chakula kizuri. Anatumia mali yake, nia, nguvu na kupanga chakula kizuri. Kwa hili, nguvu kubwa zaidi inahitajika. Tunaweza kuona Gyms ambapo ujenzi wa mwili unafanywa. Vijana hawa hujenga miili yao na kisha kuonyesha miili yao ya uchi. Unaweza kujenga mwili wako lakini usionyeshe.
Tukio maarufu ambapo Mtume alikuwa akipita na baadhi ya vijana wakifanya mashindano ya kunyanyua mawe. Mtume aliombwa kuwa hakimu. Mtume alisema mwishoni kwamba mtu mwenye nguvu zaidi ni yule anayeweza kuizuia nafsi yake ya kimwili. Kitu ambacho anaweza kufanya bila kikwazo chochote, lakini ataacha ni nguvu. Ikiwa umekuwa na hasira basi kueleza sio nguvu bali kuidhibiti ni nguvu na hii ni kwa kila hisia. Waumini wanahitaji nguvu hii na kwa ajili hiyo Mwenyezi Mungu Ameifanya Saumu kuwa ni wajibu. Kuna baadhi ya riwaya zinazohusiana na Saumu kutoka kwa Ahlulbayt (a).
Kuna aina tatu za Saumu. Mmoja anakula chakula. Hii inaimarisha uwezo wako wa mapenzi kwa sababu kila kitu kipo na nia yako tu ndio inakuzuia usifanye. Mwanadamu anapata nguvu isiyo ya kawaida ya mapenzi na hii. Ya pili ni kusimamisha hisi tano. Tangu kuacha chakula mwanadamu anapata nguvu kwa kiasi fulani. Lakini ukiacha kula lakini usizime ulimi, macho na masikio, basi nguvu ulizozipata kwa kufunga chakula hupotea. Kiwango cha dhahiri cha saumu ni kujiepusha na chakula, maji na matamanio yanayoruhusiwa wakati wa kufunga. Iwapo mwanadamu atajiepusha na haya lakini hatawali macho, ndimi, masikio basi nguvu hii, nguvu ya mapenzi hukuzwa kwa kujiepusha na chakula na matamanio yanapotea bure. Ili kulinda hili, unahitaji kufanya kufunga kwa hisia pia.
Bibi Fatema (saww) anasema kuwa mfungaji huyu ambaye amejiepusha na chakula, maji na matamanio lakini hadhibiti macho yake, ndimi zitakuwa na matumizi gani kwake funga hii. “Saumu ya chakula, kiu itamsaidia nini ikiwa hajaweka utaratibu wa kuzuia viungo vyake, ulimi, macho na masikio yake.”
Saumu hii ya tumbo ni ya tumbo na kisha Saumu maalum ni ya hisia. Tafsiri ya Saumu ya saumu si sahihi. Inamaanisha kuacha hata ikiwa umepata vitu hivyo. Kufunga maana yake hukupata mambo muhimu. Saumu maana yake ni kuacha hata wakati vitu vipo vya kula na kunywa. Lakini ikiwa macho, ndimi, masikio, viungo viko huru basi hii si Saumu. Ukiwa umefunga halafu kukaa kwenye simu yako siku nzima ni rushwa.Saumu ya namna hii itakupeleka wapi ndio Bibi (s) anatuuliza? Mpaka kipindi ambacho macho, ndimi, masikio na viungo vitathibiwa funga ya tumbo haitafika popote. Mtukufu Mtume (s.a.w.w.) anasema kuna watu waliofunga kwa wingi ambao hawajapata Saumu lakini wamepata njaa tu. Wapo wengi wanaoswali usiku lakini viungo vyao hawavidhibiti, basi hizi sala za usiku sio ibada.
Hii ni hatua ya pili ya kufunga ili kudhibiti hisia zako. Kisha kuna ngazi ya tatu ya Saumu ambayo ni ya moyo na tutaeleza hilo baadaye.
