Juhudi za Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa za kutokomeza silaha za nyuklia za Israel

Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa limeanza kuchukua hatua kwa lengo la kutokomeza silaha za atomiki za utawala haramu wa Israel baada ya nchi 149 wanachama wa umoja huo kuunga mkono azimio linaloutaka utawala huo wa Kizayuni “uache kufuatilia uzalishaji, uundaji, majaribio au kutaka kuwa na silaha za nyuklia” na “kuachana na mpango wa kumiliki silaha za nyuklia”.

Azimio hilo pia limeutaka utawala huo ujiunge na Mkataba wa Kuzuia Uundaji na Uenezaji Silaha za Nyuklia NPT na “kuviweka vinu vyake vyote vya nyuklia chini ya usimamizi kamili wa Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki, IAEA.”

Japokuwa Marekani na nchi za Ulaya zinadai katika sera na matamko zinayotoa hadharani kwamba zinatetea na kuheshimu Mkataba wa Kuzuia Uundaji na Uenezaji Silaha za Nyuklia, lakini katika vitendo, na kama ilivyoshuhudiwa hata sasa, Marekani na Kanada zimepiga kura kupinga azimio hilo na nchi za Ulaya zimeamua kutolipigia kura.

Azimio hilo ambalo hutolewa kila mwaka kwa lengo la kuzuia uenezaji silaha za nyuklia, awali liliwasilishwa na Misri kwenye Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa na kuungwa mkono na Mamlaka ya Ndani ya Palestina pamoja na nchi 19 zikiwemo Bahrain, Jordan, Morocco na Muungano wa Falme za Kiarabu (UAE). Azimio hilo linaeleza kwamba, utawala wa Kizayuni ndio pekee unaomiliki silaha za nyuklia katika Mashariki ya Kati na ni miongoni mwa nchi chache kati ya wanachama 193 wa Umoja wa Mataifa ambayo haijatia saini Mkataba wa NPT.

Hapo kabla pia baadhi ya nchi ikiwemo Kuwait ziliiomba Jamii ya Kimataifa itekeleze majukumu yake kuhakikisha utawala wa Kizayuni unajiunga na Mkataba wa Kuzuia Uundaji na Uenezaji Silaha za Nyuklia ili kulisafisha eneo la Mashariki ya Kati lisiwe na silaha za aina hiyo. Katika hotuba yake kwenye mkutano wa 66 wa kila mwaka wa Wakala wa IAEA, Talal al Fassam, balozi wa Kuwait nchini Austria na mwakilishi wa kudumu wa nchi hiyo katika mashirika ya kimataifa yenye makao yao mjini Vienna aliitaka jamii ya kimataifa itimize wajibu wake wa kulisafisha eneo la Mashariki ya Kati na silaha za atomiki na za maangamizi, na katika muktadha huo, kuishawishi Tel Aviv ijiunge na Mkataba wa NPT.

Wakati wa mjadala kuhusu kifungu kinachohusu “uwezo wa kinyuklia wa Israel”, mwakilishi huyo wa Kuwait katika mashirika ya kimataifa yenye makao yao mjini Vienna alisema, kuna ulazima wa uwezo wa kinyuklia wa utawala huo kuchunguzwa katika vyombo vya upangaji sera za Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki.

Mkataba wa NPT ulisainiwa Julai Mosi 1968 na Marekani na Uingereza na nchi zingine 50 wanachama wa mkataba huo.

Kwa sasa kuna nchi 186 ikiwemo Jamhuri ya Kiislamu ya Iran zilizosaini Mkataba wa Kuzuia Uundaji na Uenezaji Silaha za Nyuklia, lakini utawala haramu wa Israel na nchi nyingine chache bado hazijajiunga na NPT.

Kusimamia utekelezaji wa NPT pamoja na itifaki yake ya ziada ni jukumu ulilokabidhiwa wakala wa IAEA ambalo ni moja ya mashirika ya kitaalamu ya Umoja wa Mataifa lenye makao yake mjini Vienna, lililoanza kazi rasmi mwaka 1957 kwa lengo la kuzirahisishia na kuziandalia mazingira nchi wanachama ya kunufaika na nishati ya nyuklia kwa malengo ya amani na kuhakikisha misaada hiyo inayotoa haitumiwi kwa malengo ya kijeshi.

Kwa kuzingatia kuwa Wakala huo wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki, ambao ndio chombo chenye jukumu la kusimamia utekelezaji wa mkataba wa NPT, na Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa ambalo ndilo lenye mamlaka ya kudhamini amani na usalama wa kimataifa, zimeshindwa kutekeleza jukumu lao kuhusiana na vitisho na hatari zinazosababishwa na silaha za nyuklia zisizo na udhibiti za utawala wa Kizayuni, ndio maana nchi nyingi duniani zinazohisi kuwa zina jukumu juu ya suala hilo zimeamua kulitumia jukwaa la Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa, kwa kutilia maanani anga ya kidemokrasia inayotawala ndani ya baraza hilo.

Lakini kwa kuzingatia kuwa maazimio ya Baraza Kuu ni ya utoaji ushauri na mwongozo, baraza hilo linaweza kutumia utaratibu ujulikanao kama “muungano kwa ajili ya amani” ili kuyafanya maazimio linayopitisha yaweze kutekelezeka.

Kwa mtazamo huo, hata kama azimio la Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa la kuubana utawala wa Kizayuni ujiunge na mkataba wa NPT na kuhitimisha shughuli zake za nyuklia inazoendesha kwa siri linachukuliwa kama hatua moja muhimu na athirifu lakini haitoshi, bali unahitajika utaratibu wa kulifanya azimio hilo liweze kutekelezwa.

Kuhusiana na nukta hiyo, kuna masuala mawili yanayotilia mkazo udharura wa kuandaliwa utaratibu wa kulifanya azimio lililopitishwa na Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa liweze kutekelezeka. La kwanza ni kwamba kwa miongo kadhaa sasa, na kwa kutegemea uungaji mkono wa Magharibi sambamba na kutumia satua ya mafia wa Kizayuni ndani ya asasi za kimataifa, utawala wa Kizayuni wa Israel umeweza kuendeleza kwa kificho shughuli zake za kustawisha kiubora na kiidadi silaha zake za nyuklia. Na suala la pili ni kuwa, mielekeo ya kufurutu mpaka na ya ubaguzi wa mbari imeshamiri na kuenea zaidi ndani ya jamii ya Kizayuni na hivyo kuandaa mazingira ya kuundwa serikali ya watu wenye misimamo mikali zaidi na wanaopiga vita zaidi amani na suluhu, jambo ambalo linazifanya silaha za atomiki za utawala haramu wa Israel ziwe hatarishi maradufu kwa amani na usalama wa dunia.